Opinión

A humana historia do contrabando

Leo con deleite o magnífico libro de relatos de Alfredo Conde titulado “La secuela y otros cuentos del carajo”, e un deles, simpatiquísimo, titulado “Mi defendido”, comeza na cola dos coches que pasaban pola ponte de ferro de Tui- Valença un día no que o protagonista farto, pasaba, coa muller e sogra, o vello control de aduanas. E non lles digo máis para que o lean e porque non quero facer de, como sempre se dixo, “destripacontos”, aínda que os rapaces pensen que non tiñamos forma de dicilo ata que aos ingleses se lles deu, en 1982, por usaren a vella palabra “spoiler” -alerón- tamén para iso. En fin, destripacontos é moi nosa e máis descritiva, desde logo.

A historia que nos conta Alfredo comeza nesa cola que avanza e pára, e co desacougo do home -seguramente farto de esperar no café da Praza de Valença que acabasen as compras as mulleres- perante a hipótese do requirimento imperativo dos gardiñas ou garda civís, de “Abra atrás!”. Esas cousas hai que literaturizalas. Porque, efectivamente, a cultura centenaria do, chamémoslle, aproveitamento económico da raia como medio de sustento cotiá  ou de compras de lecer, é algo que, loxicamente, desaparece coa desaparición das fronteiras, mellor dito, dos controis aduaneiros. Lembro unha fermosa exposición “As historias do contabando” que vin hai un par de anos en Melgaço, no museal “Espaço Memória e fronteira”, dedicado precisamente á emigración e ao contrabando. Non sei se segue, que era temporaria, pero espero que si.

E todos os que coexistimos coa “raia vella” temos historias máis ou menos interesantes, máis ou menos simpáticas sobre o tema; xirando, moitas delas, ao redor de gardas que fan a vista gorda, outros repunantes, etc. Cumpría escribilas porque se acabarán perdendo. Creo que a historia que conta o escritor de Allariz pode ser parcialmente certa, sen dúbida. Lean.

En fin, dentro das miñas historias raianas, sempre lembrarei unha colateral. Corría o ano do noso señor de, se cadra 1992,  coincidindo coa constitución da Unión Europea. Eu explicáballes aos meus alumnos da Universidade Laboral -benzón a eles-  o que supuña a supresión interior de fronteiras e libre circulación de mercadorías. E como as autoridades comunitarias outorgaban axudas transitorias a determinados grupos económicos que pasaban por problemas derivados do proceso de unión, e púñalles o fácil exemplo agrícola. Asistían sumamente interesados -como sempre que se lles fala de cousas da vida e non só dos libros- e un deles, ben espilido e dun concello raiano, levantou a man. A súa intervención deixoume sen saber que dicir, porque argumentaba como un campión.

Inquiría o rapaz -lamento non lembrar o nome, supoño que será polo menos alcalde ou así, polo listo que era- que qué axudas tiña previstas a Unión Europea para os contrabandistas. E dicía el, que, polo que eu lles explicaba, os contrabandistas -coma o seu avó, seu pai, seus tíos, e todos os seus veciños- foran históricos precursores da idea da libre circulación de mercadorías. No fondo, dicía, a Unión Europea, coa eliminación de fronteiras interiores, estaba dándolle a razón ao que eles, como vangarda, fixeran toda a vida, e arriscando as súas vidas e liberdades en aras dunha Unión Europea non nata, nin sequera imaxinada. E non só pensaba que debían darlle axudas económicas especiais para unha reconversión como a do naval, senón seren obxecto dun recoñecemento social enorme por estaren aí, desde o comezo.

Cando, perplexo, lle indiquei que non ía haber axudas porque era algo ilegal, bufou e dixo que os que combateran a ditadura na ilegalidade eran heroes, e algo semellante cumpría para os que combateron na práctica a existencia de fronteiras, etc.  A verdade é que poucas veces me deixou un alumno tan descolocado coa súa impecable lóxica. Certo. Honor aos honrados precursores do libre comercio, pois.

Te puede interesar