Non me engano, non. Morreu neste venres negro o máis grande dos galegos vivos –e fago repaso por se me engano, pero non- Xosé Neira Vilas. Un dos que máis historia viviu, un dos que máis escribiu, un dos que máis se esforzou pola continuación das mil primaveras que diría Cunqueiro. E sen dúbida, un dos máis comprometidos co seu tempo e co xénero humano, e sobre todo, cos nenos. Unha persoa boa e afable. Lembro un día que viñera dar unha charla á Universidade Laboral e despois leveinos a el e a Anisia a casa de Gres. Para a miña sorpresa, Anisia mandouno para o asento de atrás. El nin rechistou. Sabía distinguir o fundamental –queríanse, coidábanse, dábase cariño- do detalle sen importancia. Si.
Charlas nos institutos. Despois veu ao IES As Lagoas –como a tantos e tantos centros de ensino de Galicia toda- sempre encantado de ter contacto coa xuventude a transmitirlle a súa experiencia vital, cun sorriso na cara, un aceno de esperanza na alma e a ilusión posta nos mozos. Dicíalles que eles eran doutro tempo. E que nese tempo e nesa vida debía vivir con intensidade e compromiso. A última vez que nos vimos, hai dous meses na inauguración do Foro La Región, seguía igual de activo e vivo. Naquela presentación dixemos que Pepe Neira Vilas fora un home que vivira catro vidas, distintas e xenerosas. A primeira, nunha aldea galega, sen luz nin coches, Gres, onde nace en 1928, no seo dunha familia sen fame. Non é rico, pero tampouco un “Balbino”. Teñen un bo pasar pero un mal progresar, e aos vinte e un anos, marcha.
Segunda vida, a exuberancia do Buenos Aires rico. A descuberta do compromiso galego. O encontro con Anisia, de familia de Celanova. Dez anos de inmensa actividade, de amizade con Blanco Amor, con Isaac Díaz Pardo, con Seoane... con tantos outros. Pecha o ciclo coa publicación das Memorias dun neno labrego e coa marcha a Cuba, seguindo a Anisia. Si.
Unha terceira vida na Cuba do compromiso coa revolución e co rescate da memoria dos galegos. Viven unha vida feliz no solpor da Galicia tropical. E xubílanse. E volven definitivamente a unha Terra na que sempre soñaran pero existía con novas formas. Si.
Unha cuarta vida, pois, na Galicia da autonomía, da democracia, do progreso. Balbino estaría no comedor escolar e chegaría á escola no bus do transporte. Máis que corredoiras, había autopista. Máis que burros, coches. O leite, non na botella de cristal que escachifa o neno, senón en tetrabrick aínda que llo malpaguen aos produtores. Non incomunicación, senón Xabarín Club. Os problemas, ben o dicía, non eran xa os de Balbino, pero sempre hai inxustizas que reparar. E Fraga, co estado na cabeza, axúdalle a vir da Illa e a renovar a casa para facer unha fundación desde a que esparexa compromiso e cultura. Que menos.
Algúns pouco dotados, non entenden esta axuda e non lle perdoan tampouco a súa galeguidade universal, internacionalista sempre. A súa proximidade, a súa relación, é íntima co pobo. Cos nenos, cos adolescentes, coa intelixencia do país, e é feliz. Así, durante uns anos, Pepe e Anisia percorren as súas memorias e escriben sen parar, viaxan por Galicia en charlas e homenaxes. Non tiveron fillos pero sempre estiveron rodeados de mocidade. A cando chegou a perda de Anisia –hai seis anos- non se fundiu na depresión. O seu racionalismo fixo que se esforzara en seguir dando todo o que podía de si. Sumamente xeneroso compartiu a súa memoria, os seus estudos, as súas creacións, pero sobre todo, o seu sorriso afable, a súa fina amabilidade. Efectivamente, fóisenos, si, un dos bos e xenerosos. Se cadra o que máis.
