Unha vez coñecín un tipo de ETA. Ben, se cadra mellor debería dicir un mozo que estivera en ETA porque cando me topei con el xa era xente, non bicho. A verdade é que non lembro o ano con claridade, pero deduzo que debía ser 1983. Sei que a súa ilusión non estaba aínda embazada polo asasinato, diante do seu fillo de tres anos -hoxe biólogo nos EEUU- de Yoyes, moza primeira desertora da vesania etarra a quen os seus antigos compañeiros lle colocaron tres balas na nuca, en 1986, por medio dun individuo alcumado Kubati, que, despois do seu paso polo cárcere segue a ser orgulloso dirixente e referente daquel submundo político.
A aquel mociño ex-etarra coñecino en Compostela, un 25 de xullo. Eu ía a un acto dos partidarios de Camilo Nogueira e el andaba por alí coa súa moza de turismo político-cultural. Notábase que eran felices. Debían ter trinta e poucos anos. Ela levaba un vestidiño indio dos usuais daquela entre as progres e tiña os ollos faiscantes; el gastaba unha barba que non lle acababa de saír e falaba baixo. Non sei como pegamos na hebra. El quería contar. Sentíase libre e contento. E explicoume, ao seu xeito, como e o que fixera. Encantáballe Galicia e a tradición laica e progresista do galeguismo. Díxome, despois dun par de cañas, que fora de ETA, dos “poli-milis”, os máis intelectuais daquel mundo, aqueles que despois de moitas voltas acabaran na Euskadiko Ezkerra do infortunado Juan María Bandrés.
Cóntabame –e parecía dicir verdade- que el era enxeñeiro de telecomunicacións e nunca usara unha arma. Que o seu era interferir comunicacións e que un ano mesmo lograra que non se vira o discurso do rei por Nadal en parte do País Vasco, anulando electrónicamente varios repetidores. Algo me soaba a min a noticia.
Pero o que máis me chamou a atención era a súa descrición de como entre o cura da aldea e as mulleres da familia o empuxaran a integrarse en ETA, a ser un “home” e portarse como tal. Así, case inercialmente, entrara. E custáralle moito saír. Que así, sentíaste integrado nun grupo, apreciado polos veciños, e tiñas a sensación de ser un heroe para os rapaces do barrio. E se algo pasaba, a túa foto e teu nome camparían por todos lados. E se cadra, aínda llo porían a unha rúa. Morrerías, si, pero renacerías lenda. E estaba logo a sensación, o tacto, do ferro contra a pel. A pistola, oculta, deixaba un oco psicolóxico tremendo cando decidías esquecer definitivamente as armas. Ese sentirte superior, ese forma de intimidar coa mirada ao opoñente, coa seguridade do “ferro”, trasmutábase no abandono, en desprezo cara a ti, en ruptura e soidade do grupo. Da protectora e colectiva manada –“a organización sinala que vostede debe pagar...”- a afrontar o futuro espido. De extorsionar a pedir traballo. Por abaixo. Coa orella gacha. Sen dicir, nin ameazar. En fin, era cambiar o poder e o recoñecemento polo non poder e o desprezo. Custaba gañar unha vida, gañar unha luz, gañar un sol, pero deixando moitas cousas polo vello camiño das tebras e das escuridades. E iso que a Yoyes aínda non fora asasinada.
Agora que acabou ETA, vaian con ela as miñas maldicións para todos os que intoxicaron a aquela mocidade, inxenua e crédula, ata facela tolear. Malditos sexan. E total, para nada.
