Opinión

De Castropol ao Valle de los Caídos

1- Váísenos agosto en calores tantos que non recordo a data exacta do pasamento de Piñeiro. Se a luz fai estraños xogos con ela mesma, xerando determinados efectos, case seguro que o calor produce nos miolos determinadas convulsións e concretas alteracións que os reducen ó tamaño dos dun chorlito e, se todo iso é ou pode ser así, qué non fará a calor que emana deles, dos miolos dos cerebros de xente coma min, sempre algo deficitarios que o calor os entenrece e dobrega?

Estabamos a día 31, no canto de escribir estás liñas, cando se nos ía agosto sen que eu dera establecido a data da morte de Don Ramón que, recórdoo así, non chegou a celebrar o seu santo dese ano 90 no que nos abandonou. Acaso fora o 27 o día da súa marcha. Repróchenmo se me equivoco. Sempre haberá quen atribúa, a miña escasa memoria, á miña escasa tendencia á devoción; millor dito, a me manifestar devoto desta ou daquela causa, a min, que sempre fun incapaz de chamar a miña nai por teléfono tódolos días, acaso porque medrei nun internado e me afixen a me consolar eu só sen axuda ningunha.

Pero é o caso que aínda boto en falta a Piñeiro e que nestes días, logo de ler as conversas que Perfecto Conde mantivo con Paco del Riego, aínda se me fai máis evidente a súa ausencia; coa del, a de Agustín Sixto Seco a quen o exercicio do seu galeguismo custoulle o que afortunadamente leva anos sen lle custar a ninguén. Custoulle cartos. Haberá quen diga que se non foi bo, cando menos foi xeneroso. Pero o certo é que foi as dúas cousas. E leal. E amigo. E serio nos seus compromisos. Como Piñeiro.

Intento que a miña memoria reproduza as imaxes daqueles derradeiros días de Piñeiro e non o vexo na súa pequena mesa de braseiro, coñecida como mesa camilla, senón recostado nun sofá sito na sala de estar do interior da casa, consumido e xa deshidratado, antes de ir pasar as súas derradeiras horas a Castropol, se ben recordo. Logo xa me vexo a min no seu enterro, asistindo a el dende unha esquina, coma un can sen dono, purgando penas. Case trinta anos despois aínda segue a ser necesario o seu consello. A súa influencia intelectual serviu pra que o país disfrutase dos millores e máis intensos anos desta autonomía que hoxe esmorece sen ter caído aínda na conta de que a loita pola conservación da nosa cultura resultou enormemente política, economicamente rentable e que as máis das milloras que hoxe aínda disfrutamos foron acadas no seu tempo e, logo, aínda baixo a influencia do seu pensamento.

2.- Váisenos agosto, fóísenos en medio de calores, sen un recordo pra quen endexamais exerceu de vello patriarca, nin de petrucio, ni de cousa algunha se lle asemellase. Todo foi, nestes días, falar do enterramento sito en Cuelgamuros e coñecido como El Valle de los Caídos; vostedes dirán o que lles parece o apelativo. A min antolláseme unha enorme foxa común na que a maioría dos miles de restos alí depositados permanecen sen identificar e na que ignoro se, nos días de defuntos, lles deixaran depositar flores ós seus familiares máis achegados, sexan dun bando ou sexan doutro.

Confeso que a min o colosalismo arquitectónico propio do rexímenes totalitarios non me convence nin estética, nin ética, nin conceptualmente, qué lle vou facer. Cada vez que entrei alí, na basílica, logo de contemplar dende a explanada aquela enorme cruz na que nalgún momento pensaron en facer un seminario e máis unha academia militar, ou outra de mandos do Frente de Juventudes, xa saben, por aquilo de metade monxe, metade soldado que rezaba o catecismo ó uso; cada vez que entrei alí e sen chegar a facelo, porque tamén se me veu hoxe á cabeza, recordei o soneto de Cervantes ó túmulo de Felipe II na catedral de Sevilla: Reprodúzollo de seguido, por se non o recordan enteiro, aí lles vai:

"Voto a Dios que me espanta esta grandeza / y que diera un doblón por describilla; / porque ¿a quién no sorprende y maravilla / esta máquina insigne, esta riqueza? / Por Jesucristo vivo, cada pieza / vale más de un millón, y que es mancilla / que esto no dure un siglo, ¡oh gran Sevilla!, / Roma triunfante en ánimo y nobleza. / Apostaré que el ánima del muerto / por gozar este sitio hoy ha dejado / la gloria donde vive eternamente. " / Esto oyó un valentón, y dijo: "Es cierto / cuanto dice voacé, señor soldado. / Y el que dijere lo contrario, miente." / Y luego, incontinente, / caló el chapeo, requirió la espada, / miró al soslayo, fuese, y no hubo nada.

Como diría Mauricio Wiesenthal: ¡Hispanibundia pura! Pois aí llo deixo, o soneto e todo canto encerra... antes de saber como acabará esta historia. Piñeiro ó fondo lucindo sorriso triste.

Te puede interesar