Opinión

Cousas con Torrente Ballester

Non recordo se foi no ano 67 ou 68 do pasado século. Ónde vai a data! Case que diría que foi no 67. Desembarcara eu por uns días -daquela navegaba eu no Covadonga, que levaba e traía xente de América Central e do Norte- e tiven dous encontronazos dos que non me arrepentín bastante. 
O primeiro deles foi en Compostela con Ramón Piñeiro. Estando en Nova York, no verao do 67, equivoqueime de estación no subway e aboiei, non no Pier 40 no que estabamos atracados, senón en pleno corazón de Newark, daquela da sanguenta revolta negra daquel vrao. Piñeiro regresara de Albany e, entre unha cousa e outra, demos en falar do problema racial. Non nos puxemos de acordo. Eu que arre e il que xó. Non sei se Piñeiro sería un violento autocontrolado ou un colérico reprimido, seguro que non era ningunha das dúas cousas, pero cando esgrimía o seu dedo furabolos en ristre había que medirse. Saín da mesa camilla a fume de carozo e tardei uns anos en volver a ela. Paco del Riego dicía de mín que o meu problema consiste en que non sei estar. Algunha razón non lle faltaba.

O segundo topetazo foi en Pontevedra. No Ateneo que tanto e tan ben liderou Juan Manuel Lazcano. Torrente Ballester daba unha conferencia baixo a convocatoria de "Otro escritor en Nueva York" e eu asistín a ela. No coloquio, xa no seu remate, levanteime e boteille en cara que falase tanto do solpor en Manhattan e nada da miseria dos suburbios ou daquel Newark que lograra estremecer ó mundo. Escuso dicir que lle rebentei a conferencia. Os tempos prestábanse a este tipo de doadas demagoxias.

Anos despois desa segunda e desafortunada intervención miña veu a Pontevedra o psiquiatra Carlos Castilla del Pino, do que xa poucos se acordarán, pero que daquela estaba considerado como una autoridade internacional no seu oficio de sanador mental. Nun momento dado, o tal e moi psiquiatra, preguntoume se coñecía a Torrente Ballester e se sabía ónde estaba de modo que eu, que son un vaidoso irrecuperable, respondín que si, que naturalmente o coñecía, como non o ía coñecer. Entón respondeume que el tamén o coñecía, pois fixera a mili no Ferrol, e que lle apetecía velo polo que me pedía que o levara deica a Ramallosa. Traguei cuspe.

Por fin atrevinme e chamei a Torrente por teléfono. Atendeume correctamente, expliqueille o embolado no que a miña vaidade me metera, e concertamos día e hora pra que lle acercara ó seu vello amigo deica a casa de verao na que, unha vez chegado, adoitaba ler o artigo co que Ferrín a celebraba chamándolle cousas bonitas; cipaio, por exemplo.

E alá nos fomos. Escuso dicir que a min, a miña entrada naquela casa me resultou algo violenta. Chegados á sala de estar, mantívenme nun segundo plano, arredado do resto, chantado nunha cadeira algo lexos do tresillo que ocuparan os demais, permanecendo calado sen dicir nin chío. Torrente decatouse, ergueuse aínda sen a dificultade coa que o faría máis tarde, achegouse a un andel da súa biblioteca, extraeu un libro, abriuno e apoiándoo no taboleiro da mesa, tirou de bolígrafo e escribiu algo nel. Logo acadoumo. Era un dos tres tomos, coido que o primeiro, da triloxía de "Los gozos y las sombras" o de "El señor llega". Nel viña a dedicatoria que transcribo de memoria: "A Alfredo Conde, ya reconciliados". Quedei completamente desarmado. Xa choveu dende aquela.

Estes días de aí atrás estiven vendo, na 2 da TVE, a serie que Jesús Navascués, o seu admirador e amigo, diría que tamén o seu mecenas, fixo da triloxía que lles acabo de dicir. Confeso que lin a novela no seu momento e que me entusiasmara. Tamén que a relín hai uns anos e que non fun eu quen de superar esa segunda lectura. E miren que aprecio a obra e maila persoa de Don Gonzalo. Agora, logo de volver ver a serie, sei que terei quen volver lela pois con independencia de que nos anos nos que transcorre a acción da serie no fose moi doado ver pesqueiros de arrastre por popa nos nosos peiraos, nin tampouco chalanas con motores fóra borda, ou de que a nosas mulleres non fixeran gala de procacidades máis propias dunha zarzuela que dunha sobremesa nun día de festa en calquera vila nosa, a serie supera o paso do tempo e permítenos recuperar ambientes que é de temer que xa non han volver, o que a converte nunha xoia.

Que me pasará con esta terceira lectura que me prometo? Non llo sei. De momento sei que a serie pagoume a pena vela sequera fose coas intermitencias deparadas por unha recente viaxe polo estranxeiro de fóra. Se me veña ou non se me veña embaixo a triloxía, GTB seguirá sendo un autor que foi quen de dar pé a toda unha mitoloxía atlántica da que aínda hoxe en gran parte carecemos e de recrear un mundo, o contido na "Saga/fuga de J.B." que merecería unha ollada máis atenta da que lle deparou e depara a nosa intelligentsia máis acendrada e mística. Todo elo con independencia de si formou parte do aparello de propaganda do Goberno de Burgos, que a formou; de se deu clases de historia na escola de Alto Estado Maior, que as deu, ou de si no fondo seguía a ser, ou non, aquel xove profesor que regresou de París cando comezou a revolta encabezada polo seu paisano a quen os escrupulosos chamaban Don Claudio porque non se atrevían a lle dicir Claudillo, aquel señor das claudias e os claudiados.

Te puede interesar