Ocemiterio xudeo de Praga, o novo, non ten nada que ver co vello; é dicir, co outro que está a carón da sinagoga vella e do que o Golem aboiou á tona da realidade pra nola converter non se sabe se en mellor ou en peor, depende. Falo da realidade non da sinagoga. Ese cemiterio, o novo, está cheo de árbores, de arces que collen gran altura. Tampouco non sei por que: se por razón da especie á que pertencen ou se polo mesmo motivo que os carballos e mailos castiñeiros da fraga da Catasus, alá perto de Lalín, ós que os deixaron medrar, tanto e tan altos, pra poder facer con eles as quillas dos galeóns de maior eslora, vai ti saber. Coido que xa lles falei desto algunha vez; ó mellor don hai moitos días delo, pero sigo.
Un arce deses, pequeniño, un arce ventureiro, arrinqueino eu, hai anos, a carón da tumba de Franz Kafka e chanteino mesmo de diante da galería na que deixo que a vida se me vaia indo mentres escribo, escribo e escribo, sen saber facer ningunha outra cousa... coma non sexa ler, e ler, e ler. Agora xa menos que se me cansa a vista e próenme os ollos. De cando en vez descanso e como. Notáseme ben.
O que foi un proxecto de árbore e viaxou na miña maleta, envolveitas as súas raiceiras nun papel de xornal humedecido, ben podadiñas as súas ponlas aínda tenras, é agora un arce esvelto e lanzal; malia un par de podas máis que lle levo metido, sen que logo me arrepentise de ir queimando as súas ponlas na cheminea, unha vez chegados os invernos, que por aquí sonlles máis ben fríos. Nada que ver cos carámbanos de xeo que ornaban o campo dos Salesianos nas horas dos recreos, case que xusto ó pé do Miño, sempre en trance de ser ocupado por unha enchente que ningún encoro regulaba porque o río non os tiña e sí tiña anguías e anguiachos, meixóns e lampreas, troitas ou barbos, que de todo había. E tamén había sabañóns, que outros chaman frieiras e que agora xa non hai. Afortunadamente. Malia que, con isto do neo liberalismo rampante que nos invade, calquera sabe o que nos pode vir por diante.
Pero falabamos dese arce, coñecido entre os da casa como Herr Frank, que ten este ano unha cor dun marelo insólito, non sei por qué. Propiamente semella ouro cando lle da este sol de finais de novembro, mentres que noutros anos e nestas mesmas datas, xa lucía espido de follas e alleo ós marmuios coas que estas lle permiten falar ó vento, no caso destas do arce que viu de Chequia, ó suroeste; ó mesmo que me trae as badaladas que encheron de soidades a Rosalía e que agora chegan como apagadas e distantes, diríase que amolecidas dende o outeiriño de Bastavales nos que seguen a repenicar coma o fixeran antano.
O caso é que se nos foi novembro e Herr Frank segue vestido de ouro mentres que, as camelias, feitas a un lado alá no fondal da horta, seguen sen deixar ver as súas flores frías que, sen embargo, tanta luz é a que lle prestan ós invernos. Algo está pasando. Pero eu desenténdome delo -facelo así é privilexio dos vellos- e póñome a ler aproveitando que venta nordés e a luz deste vento axuda moito, tan diáfana chega. E tan fermosa. E vou e póñome a ler "El castillo de Allariz", unha novela de Vicente María Feijoo que acaba de editar Aira das Letras, escrita que foi no 1847 polo bisavó da miña nai ou, se mo permiten, polo meu trisavó, descendente directo de Antonio, o irmán maior do Padre Feijoo. Antes un escritor non podía dicir estas cousas. Non estaba ben visto; tiñas que dicir que eras fillo dun albanel malia que logo o albanel fora un pequeno construtor quen de lla dar carreira ós fillos, o que me parece moi ben, e, aínda que non tiveras un peso, tiñas que calar pois non era de progres vir dunha familia ilustrada. Manda carallo.
Na lapela do libro cítase como unha curiosidade o parentesco de Luz Pozo Garza co novelista, o que me parece moi ben, pero non se cita (máis que nun feixe de citas a pé de páxina) ó meu tío Alfredo Cid Rumbao que si é descendente directo do autor da novela, ó ser fillo de Alfredo Cid Feijoo que fixo coma o seu avó e deixou de utilizar o apelido composto; ó fin e ó cabo foi radical socialista. Allariz ten unha débeda importante con Cid Rumbao e non a da recoñecido; unhas veces, porque ós alcaldes de dereitas estas lerias tráenlles moito ó fresco; outras, porque ós de esquerdas o mesmo son algo máis sectarios do que deberan.
Eu andei tras dunha copia da novela que o meu tío lle prestara a Ogando Vázquez pra que a reproducira, pero nunca din con ela. Aínda estou a tempo. Daquela, porque xa sei ónde está e agora so teño que atopala, igual lles deixo a Antonio Blanco e máis a Juan Seara, os descubridores desta outra copia, que vexan o debuxo que don Vicente María fixo do castelo de Allariz de acordo coa memoria que del tiña. Veremos.
Se desta houbesen falado coa familia o mesmo saberían a razón real do exilio en Baiona onde acudiu a paliar unha epidemia de cólera e faleceu contaxiado dela logo de combatela abondo e significativamente, tanto como pra merecer un monumento que había ser destruído. Vicente era un liberal, esas cousas aínda pasan. Veñen uns e marchan outros. E así nos vai a todos. Joyce dicía de Irlanda que era coma unha porca vella que devora ós seus propios bacoriños. Pois iso.
