Levo visitadas unhas cantas casas de escritores polo mundo adiante. Refírome ás casas convertidas en museos, claro, ás ocupadas por eles en vida e agora, cando eles xa están mortos, poden ser visitadas por curiosos coma mín.
Así, a bote pronto, recordo agora unhas cantas. A de Mark Twain, aínda que me aspen si sei si a visitei en Connecticut ou en Massachusetts. A de Dostoievsky, que non creo ca levaran de San Petersburgo; xa saben, ese sitio que hai quen segue querendo que se chame Leningrado. Estiven na de Juan Ramón Jiménez, o poeta luminoso, alá embaixo por Huelva. Visitei as tres casas que Pablo Neruda disfrutou en Valparaiso, Santiago de Chile e na Isla Negra. A de Hemingway n'A Habana. A de Samuel Agnon en Xerusalem. A de Victor Hugo en París. E paro xa. Non vaia ser que se entenda como xactancia e vanagloria o que tan só é recordación e gañas de sinalar co dedo. Antes darei por sabido que, por eiquí, visitei a de Rosalía ou a de Otero Pedrayo, os restos da de Torrente Ballester ubicados na sede da súa fundación e mesmo a de Camilo José Cela, antes e despois da convulsión padecida. Aínda non fun á de Neira Vilas e propóñome visitar canto antes a recén aberta en Mondoñedo na que viviu e escribiu Álvaro Cunqueiro.
Tamén é certo que antes visitaba algunha que outra casa dalgún escritor amigo, pero iso debeu suceder cando eu era máis novo. Agora, cando xa non o son, os escritores que se manteñen na flor da súa idade, se queren falar contigo non te convidan á súa casa; convídante a xantar polbo na feira (pagas ti, claro), ostras en Arcade (malia que eu as prefira d'O Freixo) ou a calquer paparotada nalgún restaurante de moda. Eu, como lles son de ideas fixas, sempre prefiro o compostelán Carretas, recorrente teima de vello case seguro.
Non sei como estará a de Rosalía logo da restauración que lle fixeron. Non volvín por ela dende que dimitín do seu padroado. Nin como a gobernación de Juan Saco e Afonso Vázquez-Monxardín manterá a de Trasalba de Don Ramón. Sei que de todas cantas visitei polo mundo adiante, algunhas máis cas agora reseñadas, ningunha lle chegaba á altura á de Camilo José Cela. Ningún estudoso da obra de CJC, ningún admirador seu, ningún devoto ou ningún curioso da súa obra e milagres podería coñecer a ningún outro escritor do mundo dispondo de tantas axudas como as que ofrecía e xa non ofrece, cando menos na mesma medida, a casa de Camilo José Cela.
Agora ven de ser aberta ó público a de Álvaro Cunqueiro. Haberá que ir visitala. Ogallá non sufra a ausencia de visitantes que padece á Fundación e Vicente Risco en Allariz e é de desexar que non lle suceda o mesmo á de Neira Vilas en Gres. Ás razóns que explican o que eiquí implícita e non tan implicitamente se sinala proveñen da Administración, unhas veces, e dos administrados, noutras tantas. As responsabilidades repártense entre uns e outros. A nosa sociedade civil élles un feto que a historia botou ó mundo en malas condicións. Parto distócico foi o da nosa matria.
Somos un país que a penas sufriu invasións militares, a brevísima de Drake, a algo menos breve dos franceses, a dos viquingos onde vai a data. Por iso non estamos afeitos, coido eu, a unírmonos nunha piña pra nos defender do inimigo exterior que intentou invadirnos lucindo o seu poder duro, o das armas. E descoñecemos a inmensa forza da que nos dotaría o dispor do poder brando. O que máis nos desnaturalizou e desnaturaliza. O poder da cultura. O que da a invasión cultural, por exemplo, a exercida polos Reis Católicos as través dunha administración importada de Castela ou a da ausencia a través da nosa nobreza erradicada a Castela e por aí seguido.
O poder brando. Velaí a nosa asignatura pendente. Non somos quen de entender que a presenza no mundo comeza pola exportación dos nosos produtos culturais, das nosas obras de arte, as dos nosos compositores e músicos, a dos nosos cantantes e actores, a dos escritores e poetas, a dos escultores e cineastas, mesmo deixamos de espallar ós nosos modistas; tampouco o estamos facendo ben cos nosos deportistas e científicos. Mentres o mundo non teña noticia do que se fai eiquí, seguirá ignorándonos. Non somos quen de dar a coñecer a compositores como Groba ou sopranos como Laura Alonso. Houbo anos que se fixeron en Galicia máis películas que en Dinamarca, algunhas excepcionais. Recorda alguén os seus títulos?
Non temos poder duro e non vale dicir que somos poucos. Saben cantos habitantes ten Wyoming? Seiscentos e pico mil. E os vascos, cantos son? Pois poucos máis ca nós. Temos exemplos illados, claro que si. Estrella Galicia está pondo a beber cervexa a media España, Inditex está no mundo e Gadis leva feito máis neste sentido que dúas ducias de intelectuais consorciados ó efecto. E os demais?
Mentres non aprendamos que Galicia é unha tarefa común e que afrontala, ben sexa en galego, ben en castelán -que xa é tamén e guste ou non un idioma galego- non haberá, non teremos pito que soprar non xa no concerto das nacións senón no desta España da que formamos parte e nos leva axudado tanto a nos esquecer de nós mesmos. Así que, compañeiriños, a exercitármonos, todos, no desenvolvemento do poder brando. Xa. Non resta moito tempo.
