Opinión

A raíña das augras frías

A quen se lle diga...! Miren que lle levo dado eu duro á lamprea dende neno; afíxome a ela a finada da miña avoa (ónde vai ela!) o mesmo que ós anguiachos con chícharos pois que daquela o Pai Miño, pra dicilo con palabras de Don Ramón, traíalles tanto de todo que era un contento. Éranlles os tempos das ancas de ra que viñan da lagoa de Antela e todos eles configuraron unha panoplia de sabores que te armaban pra te defender na vida con certa solvencia e decidido bo gusto. Dicíalles que levo comido lamprea e lamprea. Comina en timbal, tamén en embutido, comina á bordelesa -que seica era como lle gustaba a Don Álvaro- comina guisadiña con chícharos... pero como nunca a comera fora con allada e cunhas pataquiñas ben fervidas e unhas verduriñas, que eran coma se viñeran do mar, algas ou así, que confeso que as deixei sen probar non fora ser que me estragaran o padal que tan a gusto quedara.

O caso foilles que, pra comer (por fin!) unha lamprea á galega tiven que ir a Madrid e arrimarme ó Café Varela pra degustala baixo a atenta e fotográfica mirada de Baroja e Cela, Machado e Valle, Unamuno e Dalí que, cada un no seu momento e todos eles, entre outros, frecuentaron o local e permanecen agora nel axexando á xente dende as fotografías que ornan e honran o local pra nos recordar que sempre e en gran parte somos o que os que nos precederon foron. Así que non é que o timbal, ou o guiso de lamprea, mesmo o embutido dela, non sexan galegos enxebres, xenuínos; pero non me han negar que onde estea unha allada que se quiten outros inventos que nada máis noso ca ela...digo eu.

Pois alá me fun eu sen saber o que me esperaba. Cando vou a Madrid procuro abeirarme ó Hotel Preciados pois nos seus baixos é onde asenta este Café Varela que lles digo e a cociña galega máis galega de Madrid. E miren que hailles bos restaurantes galegos na capital que tantas cousas nos leva negado e á que sempre lle demos o millor de todo canto nós temos. Dende os cartiños dos emigrantes até eses produtos da terra e do mar galegos que tanto nos identifican e distinguen, xunto con outra serie de aportacións que quizais non collan nun artigo coma este que lles estou a escribir aínda con saboriño que me deixou na boca a inxesta que lles indico e recomendo.

Con todo, témome que, a recomendación que lles fago, teñan que deixala pra outro ano. Dentro de nada ha cantar o cuco e a dama das augas frías ha tornar ó mar sen a penas ter asomado por estas nosas terras neste ano. Cando xa case que toca que baixen cucadas, aínda hai uns días que pillaron a primeira lamprea no Ulla, fíxense qué cousas, que nunca tal pasara cando menos que eu soubera: que xa chegando abril, un dos lampreeiros de sempre pillara a primeira do ano. Conste que, con moi bo criterio, decidiu darse el unha homenaxe e non venderlla a ninguén. sinal de que debe ser home de moi bo sentido e decisións sensatas.

Lampreiña en allada, aí é nada! Di Antoine de Compagnon, no limiar que lle fai ós "Ensaios" de Michel de Montaigne, que a literatura constitúe a maior expresión do espírito dunha nación. Seguro que algo de razón non lle ha faltar. Se isto é así e está no certo -ó afirmar que Dante, Shakespeare, Cervantes, Goethe ou Pushquin representan a encarnación das literaturas dos seus países respectivos- cabería que nós encarnásemos a nosa nalgunhas das páxinas que Cunqueiro dedicou á raíña das augas frías e escuras dos nosos ríos máis caudais. Lástima que Don Álvaro non probara, se é que non a probou, que non o sei, a lamprea en allada pra poder escolmar esas páxinas e certificar o que se sostén anque se faga sen moito convencemento: que Cunqueiro, a súa literatura, encarna millor ca ninguén o noso espírito nacional. Aí lles queda pra que releen un pouquiño os amantes de Rosalía, por unha banda, os de Pondal por outra e, deseguido, os de Cabanillas ou de Iglesia Alvariño pola de máis alá, dando por descontado que Compagnon non fala de poetas, senón doutra e non tan atormentada xente. En todo caso e por seguir coa troula, o porquiño sempre foi un tótem noso, a vaquiña outro deles, pero non se falou nunca da lamprea en tal sentido, qué lle imos facer; tampouco se trouxo a colación o rodaballo, nin sequer o coruxo ou a acedía, qué dicir da nécora ou do lumbrigante e que ás ostras non haxa que esquecelas. Por iso pra acabar de complicar a cousa reivindiquemos tamén a Manuel Antonio, poeta do mar maior, do mar de fóra, que é de onde á fin e ó cabo,veñen as lampreas pra deixar enterradas ás súas crías nas areas dos nosos ríos a fin de que, durante cinco anos, vaian medrando nelas antes de coller camiño cara o mar dos argazos, alá tan lonxe. Ou a lamprea! Vive no interior da nosa terra, medra nela, emigra e por fin regresa a fecundar e así ven sendo dende o comezo dos tempos. Haberá algún outro proceder máis galego ca ese? Pois imaxínense o que significa acabar os seus días consagrada cunha alladiña dona dun chisco de picante, pouco, mínimo, pero existente e real, e súmenlle o feito, o sorprendente feito, cando menos pra min, de ter que ir saborealo deica Madrid nese templo da nosa cociña no que aínda resoa a voz de Olga Ramos cantando cuplés picantes e outros pormenores ós que os nosos cantos foron sempre alleos ata xusto hoxe cando alí conflúen non poucos dos galegos de Madrid e xentes chegadas dende todo o mundo respondendo á convocatoria amiga de Melquíades Álvarez, galego de nación e corazón. Á fin e o cabo Compagnon tiña razón e na literatura esta a mellor expresión de nós, lamprea incluida.

Te puede interesar