Váise maio e alá nos leva o corazón de novo. Atrás quedan as súas mañás luminosas, coa calor xusta e o vento pousado nas ponlas das cerdeiras. Hai máis de medio século, algo máis, cáseque un coarto máis de século, entre sesenta e setenta anos, púñanse á venda os primeiros cangallos de cereixas. Vendíanos nos portais habilitados coma fruterías por unha moeda de real das daquela. Eran unhas moedas grandes que tiñan un burato no medio, como se as foras levar igual que se levaban as troitas: nunha ponla de amieiro, prendidas polas gargas. Non recordo ver unha daquelas moedas, nin as troitas prendidas como digo. Ninguén pesca xa tanta troita, os ríos xa son outros.
Hai uns días, en Ourense, fun pola rúa do Progreso abaixo recordando as mañáns de maio e as cereixas. Antes de chegar ás escaleiras da alameda -e de onde gardaban os seus coches os da Empresa Súarez- houbo en tempos un postiño de venda de froita no portal dunha casa, máis ou menos por enfronte do convento das adoratrices. Máis embaixo e na beirarrúa de enfrente, antes de chegar ós salesianos, había outro máis grande pero máis humilde, no que tamén vendían as cereixiñas neste tempo: en feixiños delas suxeitas polos rabos.¡O qué tal daría eu por volver mercalas!
Hai uns días en Ourense, camiñei no medio da luz dunha mañá de maio. Baixei, como lles digo, pola rúa do Progreso abaixo, canturrexando aquelo de “ahí viene el negro zumbón, bailando alegre el bayón, repica la zambomba y llama a su mujer, teeeeengo ganas de bailar el nue-vo compás, negro a dónde vas, me voy a bailar… eeeel baaaayón” etc.
Logo collín cara ó vello campo da feira que tamén era chamado dos Remedios. De neno tamén ía alí e, axudados dunha badila, a Jesusa e máis eu, apañabamos zurullos de cabalo para aboar os xeranios da miña avoa.
Xa non estan, ni a miña avoa, nin os seus xeranios, tampouco non están a feira e os zurullos. O campo dos Remedios desapareceu. Quedan del tan só tres eucaliptos. Recordoos ben. Cando o da tos ferina ía a xente fornecerse das súas follas e, logo, xa nas casas, fervianas e, cubertas previamente as cabezas cunha manta, respiraban os seus vapores; eu tamén. Tamén eu pasei a tos ferina. Nai ca pareu! Que toses aquelas, mi madriña!
Agora os que alí abundan son os pradairos. Estan coma escoltando ós eucaliptos que sobreviven ó tempo ido, e sinalando o fin do curso do Barbaña, que sigue fluindo coma sempre. Comprobéino porque baixei as escaleiras que conducen ás súa beira esquerda, según o subes, claro, e camiñei outeando as súas augas, lixeiras e coma sempre escuras. Había uns ánades, coma unha media dúcea deles, e din en supoñer que viñeran dende lonxe invernar alí embaixo, protexidos no fondo de todo, pois o río transcurre coa súa canle encanada e non oculta coma eu crera.
Demorei un tempo coma só pode demoralo un vello, contemplando o desprazamento dos parrulos e máis un par de sillas ciscadas no medio e medio do río coma se esperasen por un pescador de troitas que nunca chegaría. Coido que aínda han seguir alí. Poden ser contempladas dende os xardíns de Avilés de Taramancos que apelidar apelidóuse Avilés e ser era natural de Taramancos, perto de Noia, pero que de segundo era Vinagre. Tamén era un gran poeta. Seraó sempre. Eu fun amigo seu. Amigos dos de feitos, quero dicir.
Paréceme moi ben que Avilés teña uns xardíns en Ourense adicados ó seu nome e mesmo que os xardins conten cun illó no que tamén poderan navegar os patos, arrulados polo bris lene que chega, unhas veces dende o Miño, ourtras ervedelo abaixo, se quixeran. Pero por algo prefiren facelo alá embaixo, no río. O que xa non mo parece tanto e que por exemplo, Carlos Casares non teña nin siquer unha ruela que dea recordo do seu nome. Nin Segundo Alvarado, con independencia de que fora ou no fora do Frente de Juventudes porque fixo máis pola cultura en Ourense do que a maioría se imagina. ¿E Xaime Quessada? ¿Ten Xaime algunha rúa? ¿E Pepe Conde Corbal, que as debuxou todas?
Son preguntas nada indecorosas, coido. Cando a Churchil, en plena II Guerra Mundial a oposición ó seu goberno lle botou en cara os ornamentos gubernamentais adicados á cultura deixounos esmagados coa desposta que lles deu. Argumentaranlle que non debían ter destiñadas as mesmas cantidades á cultura que en tempos de paz e respondeulles sen alteirarse: ¡Ah! pero, entón, prá qué loitamos?
Como poden comprobar nada que ver coa nosa realidade. Así que, ós nomes que eu acabo de dar, súmenlle os daqueles todos outros que fixeron de Ourense un faro cultural e gasten os munícipes que as urnas nos regalen uns pesos en rótulos e un pouco imaxinación para ver onde colocalos.
Xa saben que un faro éo porque emite lufadas de luz e ten ocultacións e ten destellos. Se emitira luz constantemente non sería un faro senón un farol e acabaría por fartar ou por levar un cantazo saído das mans dun neno enrabietado e consentido. Cantos máis faros emitan a súa luz dende os rotulos das rúas ourensans maior e millor ha ser a memoria colectiva. Os rótulos con nomes de poetas e pintores, de músicos e sabios que amaron as pedras sobre al que descansan as nosas memorias, isto é, a nosa memoria colectiva, son faros que guían e axudan a mantela intacta.
A memoria colectiva élles como a Lambretta de Don Xulio Freijanes, aquel señor circunspecto e serio, prudente e cauto, que foi xefe provincial de sanidade sendo eu neno. Montaba unha Lambreta e ía tan a modo, tan prudentemente conducía, que ás veces se viña dela embaixo. Pois así a memoria cos nomes das xentes non debidamente recordada. Acultura necesita sempre de certo impulso e de non perder velocidade.
Acordeime da scootter e do Xulio según subín á rúa de Ervedelo dende alá embaixo do Barbaña. Seguín por doctor Fleming e cheguei ó pé mesmo da alameda do concello, por onde el vivía. Millor cousa é que nos funcione ben a memoria antes de perdela.
Logo fun visitar Seixalbo. Nunca alí estivera.
Foi unha visita rápida, sen a penas baixar do coche. Terei que volver pra pasear por embaixo dos seus balcóns fermosos e rotundos e saber coma zoa o vento e bate a choiva, tamén o sol de maio, por entre as súas calellas prodixiosas. Algúns deses balcons, algunha que outra calella, mesmo a luz do sol xogando ás agachadas por embaixo dos tellados e as esquinas das casas, trouxenos comigo, ocultos nesa marabilla que nos regalaron os tempos en forma de teléfono móbil con cámara de fotos. Agora é así coma se construe a memoria, non só con soños e recordos.
Se eu fose o próximo alcalde de Ourense o primeiriño que faría sería visitar esa xoia que ten o concello, alá arriba, cáseque naquel monte, composta por un pequeno núcleo urbán que nada lle ten que envexar a outros sobradamente coñecidos. Sei do que falo, sonlles da Ziralla. A moita honra.
Seixalbo é sorprendente, un diamante en bruto, unha xema, unha pedra, pois non outra cousa é, da que obter os máis desusados brillos. Cóntanme das asociacións culturais e dinme que son varias, que todas funcionan e que nelas se acollen os máis variados sistemas de ideas nas que todas e cada unha delas se sosteñen. E conviven. Se no Paseo aquelo semellaba unha serpe electoral multicolor, isto das asociacións culturais de Seixalbo pareceralles a algúns uns lagartos arnaos deitados ó sol, pero alá eles. Lagartos ou non están vivos e colean.
Según baixei de Seixalbo
