No tempo aquil/ cando os animais falaban,/ dicir libertá non era triste,/ dicir verdá era coma un río,/ dicir amor,/ dicir amigo,/ era igoal que nomear a primavera.
Ninguén sabía dos aldraxes.
Cando os animais falaban/ os homes cantaban nos solpores/ pombas de luz e xílgaros de soños.
Dicir teu e meu non se entendía,/ dicir espada estaba prohibido,/ dicir prisión somente era unha verba/ sin senso, un aire que mancaba/ o corazón da xente.
¿Cando,/ cando se perdeu/ este gran reino?
As palabras, tan ben ensarilladas, que acaba de ler, benquerido lector, como pode comprender non son froitos da miña semente, senón do universo literario de Celso Emilio Ferreiro e tráioas a colación porque hoxe pola tardiña viñéronme á memoria ó fío dunhas conversas mantidas cuns veciños do outro canto da raia e nas que unha vez máis concordamos na imperiosa necesidade de facer normal o que durante milleiros de anos normalizou a natureza.
Falabamos a carón da contaxiosa tranquilidade que nos transmitía a uns e outros un fermoso exemplar de can de Castro Leboreiro, de tan só quince meses de idade pero cunha envexable alzada para calquera outro exemplar cánido do mundo, mentres o seu propietario, Américo, reivindicaba a súa condición autóctona, reafirmando que é "o can máis galego que hai".
E veume á idea o poema porque, tal e como teño denunciado publicamente en máis dunha ocasión, definitivamente ten chegado o tempo de mazar o liño e de virarmos, polo tanto, de contado as costas que non nos permiten ollar cada día cara o outro lado dunha vida á que renunciamos porque mentalmente aínda continuamos vendo sobre a realidade orográfica do terreo que pisamos a virtualidade mental dunha anacrónica fronteira.
Falabamos nós de proxectos de futuro, comprometéndonos de vez a renunciar a conceptos grandilocuentes que nunca chegan a tocar a terra e a darmos pasos concretos, pola contra, que poidan facer, por exemplo, que o "can máis galego que hai" -é dicir, o can de Castro Leboreiro- deixe de ser unha rareza de acompañamento familiar na provincia de Ourense ou o viño verde, verbigracia, sexa servido nas tabernas coma calquera outro de calquera outra das nosas denominacións de orixe.
E é que, no tempo aquel, cando os animais, literariamente, falaban (é dicir, campaban ó albedrío polas terras de planalto da Portela do Pau e da Mota Grande, polos penedos verticais de Penegache ou a impoñente mole da Pena de Anamán), "dicir teu e meu non se entendía" porque, simplemente non había dualidades propietarias, senón un universo unívoco.
Por que -pregúntome eu, logo entón- non somos quen de recuperarmos ese gran reino que forma parte dos afectos entre veciños e que, en pleno século XXI, non ten por qué sentirse prisioneiro de meros e pacatos postulados administrativos?
