O pasado martes día dez queimouse o corazón do Parque Natural do Xurés. Un desastre de proporcións dantescas. Ardeu a xoia da área protexida: os bosques autóctonos que acubillaban, resistindo por décadas o furor dos lumes, na corga da Fecha e na corga de Calvos; non lonxe da fronteira con Portugal. Había alí bidueiros, salgueiros, pradairos, freixos, carballos... pero tamén acivros, érbedos e cancereixos, teixos e chopos tremedeiros, e incluso faias; e tamén esa reliquia dos tempos do Terciario que son os acereiros ou Prunus lusitanica. E tamén queimouse unha masa enorme de piñeiros que eran un recurso vital para aquelas xentes do val do Limia. Xa só nos queda, logo do espantoso incendio de Entrimo do ano pasado, a carballeira da Barxa en Muíños. Que máis ten que pasar?
Mentres escoitaba, co corazón engruñado e conforme avanzaba o incendio, os nomes que cantaba a emisora, eu tiña espetada na miña mente a imaxe dun home pequeno e fibroso, duro e resistente como o cerne granítico daquelas montañas, co pelo abondoso e negro que parecía que o tempo se lle detivera cando tiña corenta anos. Subiamos os dous pola pista das antenas, hai trinta anos, e el ía cantándome orgulloso os topónimos dos lugares onde deixara, como garda forestal, unha vida enteira de traballo e sacrificio: a Corga da Canda, A Chan d´Onás, as Pedras Rubias, a Chan d´Aradas, a pista de Palleiros, o barracón do Salgueiro, Onde Morreu o Martiño, a Fecha da Vella, a Cruz do Touro na extrema co parque nacional. E logo volviamos ao semilleiro, á casa do viveiro, e Hermindo sorría, sorría sempre que estaba comigo, cun sorriso doce que lle alumeaba a cara enteira como a lúa chea nunha noite de verán. "Cando imos comer un bacallau a Portugal, que eu teño moitos amigos por alá?", dicíame sempre. Axudoume a facer o parque natural, confiando que era bo para o futuro dos seus. Con canta ledicia armamos en 1997 o enorme peche de aclimatación para os grandes cervos e as rexas cabras montesas que hoxe percorren sen cesar a fronteira, e que onte corrían espavorecidos fuxindo do incendio cara a Portugal. Que feliz estaba aquel home ao ver como progresabamos.
Só catro anos máis tarde os medios de comunicación portugueses anunciaban, con inmenso gozo, que a cabras montesas cruzaran a raia, e que nas ladeiras abruptas do Cabril (non lonxe desta serra de Santa Eufemia) o biólogo do Gerês Armando Loureiro avistara tres parellas ateigado de fonda emoción
Hermindo Ferreira, natural de Torneiros (Riocaldo, Lobios), morreu o mércores día once, o día seguinte do grande incendio que arrasou o que fora toda unha vida de cariño, esmerado coidado e adoración polos seus montes. Os centos de persoas que fomos darlle a despedida estabamos arrepiados. Mesmo un compañeiro dixo: “Morreu o monte, morreu o axente”. E eu digo: que máis ten que pasar? Verdade, vello amigo? Que fráxil e delicada é a riqueza que creamos logo de tan tenaz esforzo. Que ingrata pode ser a nosa profesión, que todo queda ao arbitrio dese tolo que dende que comezou o mes quere queimar a terra. Que caste de mente atormentada é esa? Onde no mundo, hai un lugar onde a xente queira queimar o seu propio patrimonio? Só me aleda o feito, querido amigo, que non chegaras a ver tamaño desastre, aínda que si me dixeron que chegaches a intuílo, e iso prodúceme un fondo desacougo. O único que se salvou foron as colmeas do Valente.
Coñecín aquelas terras cando era un mociño acompañando ao meu pai ata as últimas aldeas do país, coñecín a miseria na que moitos vivían e os efectos devastadores da emigración. Pero tamén, gracias a iso, fun consciente da enorme riqueza que atesouraban os vales glaciares encanastrados naqueles altores, acabei amando ese país porque decateime de que aquelas persoas, por natural desconfiadas, que vivían arredadas nas estremas do país e que falaban con acento portugués, tiñan un corazón tan grande como as montañas que os comprimían.
Hoxe, aquel país, segue esmorecendo. Teñen as rendas máis baixas de Galicia, e son, con diferencia, os que sofren o maior índice de despoboamento. Que máis ten que pasar? Se estiveramos na Coruña, na Ribeira Sacra ou nas Illas Atlánticas outro galo cantaría, verdade Hermindo? Porque nós xa somos parque natural, parque transfronteirizo, reserva internacional da UNESCO... e ninguén mira para nós. Parece mentira que teñamos a única aldea propiedade da Xunta de Galicia esborrallándose, os montes da área protexida máis grande de Galicia e que goza dos maiores honores ambientais abandonados, e que a desidia campe ceibe, como sempre, por estes lares. Xa sabemos que somos un país pobre, que os recursos non abondan, pero tamén sabemos que hai prioridades, e que estas dependen da vontade dos gobernantes.
Hai só uns días estiveron varios deputados xunto coas autoridades locais observando dende o miradoiro o fascinante val de Riocaldo. Por que non veñen agora, hoxe ou mañá? Hai moito traballo que facer, señoras e señores: hai que cortar os piñeiros antes de que podrezan e espallen as enfermidades, hai que amorear a leña para deter a erosión denantes que cheguen as chuvias torrenciais e atuen as levadas e as conducións, hai que planificar un novo sistema de infraestruturas viarias e de defensa e vixilancia, hai que restaurar as masas arboradas, hai que loitar porque a Vía Nova sexa patrimonio da humanidade, hai que... facer tantas cousas; verdade Hermindo, que ti ben sabías.
Que a terra, pola que tanto trabaches, che sexa leve. Xa nos veremos.
