LITERATURA | "Varietés", de Valle-Inclán ao cine italiano

Que Valle-Inclán é un clásico tan rotundo, como a súa obra e as súas orixes (lástima fora), o demostra este libro, que se ben trata (sobre todo) de cine, español e italiano, non deixa de apañar a Don Ramón, tampouco un namorado do cinema, para exprimilo un pouquiño máis aínda. O pretexto: que a película de Rossellini, guión de Fellini, O milagre, ten moito que ver con Flor de Santidad. Ben que tanto a obra valleinclanesca, de 1904, como a mediometraxe italiana (de 1948) poideran ter bebido dunha fonte bocacciana (de O Decamerón, desde logo). O conto é que a partir de aí Manuela Partearroyo bota man da súa paixón cinematográfica para nos falar de Fellini, Monicelli, Ferreri ou Pasolini (e de Berlanga, Bardem, Nieves Conde ou, por suposto, Azcona) nese percorrido que do neorrealismo leva ao esperpento. E aí entra, fíxerao antes cronolóxicamente, Don Ramón, co seu teatro de monicreques, inspirado en “I Piccoli di Podrecca”, a traducción italiana de Los cuernos de Don Friolera (debida ao xenial Anton Giulio Bragaglia) e, naturalmente, a súa estadía romana, como director da Academia de España en Roma (imperdonable ir a esta cidade e non visitar tal baluarte hispano, co templete de Bramante di Urbino, a xeito de guirlanda). Claro que xunto a todo isto está o concepto do grotesco que Valle ideara no “Callejón del Gato”. Esa deformación da realidade tan presente no cinema de Federico Fellini, desde os principios ata a explosión de Amarcord. Logo está que Fellini (e Zavattini ou Vittorio de Sicca ou Flaiano) chegan a España naquela conxura dos intelixentes que houbera entre os cinemas de ambos países nos anos cincuenta-sesenta (a cousa viña de atrás, mais daquela por razóns estrictamente políticas). E películas como El verdugo (para moitos a mellor da nosa cinematografía) ben poideran ter sido dirixidas por Fellini. E imaxinadas por Valle-Inclán, quen na súa obra manifestara estética e ética sumamente afinadas para esta película sumamente exemplar. Que fixera dicir a Franco, guionista el mesmo (de Raza), cando un seu axudante anatemizaba a Berlanga por “comunista”. E foi o da Rúa María (de Ferrol) e dixo: “Berlanga no es comunista. Berlanga es un mal español”. ¿Qué non tería dito de Valle?