Crimes doutrora e unha copla premonitoria

"En la vila del Rabiño/ partido de Cortejada,/ habetaba un matremonio/ modelo de fe cristiana./ El se llamaba Ghoaquine/ y su esposa doña Juana,/ estuvieron en Brasile/ y ghanaron mucha plata./ A eso de la media noche/ inda el ghallo no cantaba/ por la puerta del ghardine/ los creminales entraban (...)" Velaí como, o que agora se garda na Gran Nube, antes almacenaban na memoria popular, coplas de cego coma esta, que me levou á procura de crimes de noutrora que me tiñan reservada algunha que outra sorpresa. Se vostede seguiu con certo interese as informacións publicadas neste e noutros medios sobre as circunstancias que mediaron no preludio, execución e posterior resolución do arrepiante "crime da solitaria" do Rabiño (Cortegada), comprobaría que, tanto na primeira fase -coñecemento dos protagonistas-, coma na terceira -resolución do caso-, tiveron presencia crucial ferramentas propias do século XXI tales coma o contacto de ambos por Internet ou o rastro policial da vítima por medio do sinal do seu teléfono móbil. Sen embargo, no tocante, á execución do crime e á estarrecedora ocultación do cadáver, todo nos traslada ó tribal primitivismo impreso en feixes de páxinas de sucesos de noutrora, así como ás crónicas rimadas dos vellos cantares de cego coma o que eu tiña gardado entre papeis adormecidos da miña casa e que baixo o epígrafe de "O famoso crime de Cortejada", relataba un suceso que nunca me preguntara se algunha vez acontecera. Esa foi a razón pola que me propuxen saber canto de certo había naquela copla rimada e, malia que non atopei ningún relato literal, a serendipia que me acompaña levoume da man á cercana aldea de Louredo -tamén en Cortegada- e ó día 1 de setembro de 1910, cando "El correo de Galicia" me informa de que "dos mujeres, Benita R., de 35 años y Juana P., de 60, promovieron una reyerta en la que, agotada la paciencia de ambas, después de haberse dicho una a otra cuanto podían, vinieron a los hechos, dando la primera a la segunda un golpe con una azada en el vientre, con tan mala fortuna que la Juana murió al día siguiente. La agresora huyó, sin que hasta la fecha haya podido ser capturada". Con tales antecedentes decidín seguir, entón, o fío da crónica negra con protagonismo executor feminino e logo de pasar por páxinas xa traídas a este espazo -coma as do "crime da Tapadiña" de Vilar de Barrio, no que os mozos Ángel e Teresa acabaron coa vida do marido desta-, e outras que describirei de seguido, a caprichosa hemeroteca mantívome no mesmo concello de Cortegada, trece anos despois (1923), pero neste caso na parroquia de Refoxos, onde "el vecino Manuel A. V. apareció muerto por efecto de algunos hachazos en la parte posterior de la cabeza". A información "atribuye el asesinato a la esposa y a una hija de la víctima, sin que pueda concretarse aún, quien de ambas descargó el golpe mortal". E para tratar de contextualizar o posible móbil do parricidio, o cronista apunta que "eran frecuentes las desavenencias entre el matrimonio..." Non é de imaxinar, logo entón, o inferno no que habían conviviren nai e filla, xunto con "otros tres hijos de corta edad de este desdichado matrimonio", para acabaren tomando tan cruenta e terminal decisión! Un motivo ben diferente foi o que provocou en marzo de 1915, na aldea de Parada, municipio de Viana do Bolo, "un crimen repugnante", a dicir do cronista de "El correo de Galicia". Segundo o informador "vivía allí el matrimonio formado por Salvador S. y Teresa M., separados hacía tiempo". Salvador, acompañado do seu fillo máis vello, de 25 anos, "había ido varias veces a América", pero cada vez que volvía "al regreso hallaba un nuevo fruto de la infidelidad de su esposa", polo que nun momento dado, decidiu marchar cos seus fillos, deixando a Teresa "con los de sus faltas". Unha noite, os fillos de Salvador foron a un baile e como o pai non aparecía saíron na súa procura, atopándoo "en un callejón, muerto a puñaladas". Todo o pobo sinalou "al amante de Teresa y a esta, como autores del hecho". Son tan só un botón de mostra, que se ve multiplicado cando o brazo executor é masculino. Pero diso daremos conta noutrora. O crime do "outro" cura de Beiro e a absolución da súa criada, Manuela Se na actualidade mentamos ó "Cura de Beiro", inicialmente todos pensamos na grosa e achatada figura de Basilio Álvarez, o acedo político agrarista de comezos do século XX e azoute de caciques dende o seu xornal "La Zarpa". Sen embargo, por máis que este episodio sexa menos coñecido, a parroquia do antigo concello de Canedo xa se fixera famosa denantes da chegada de Basilio Álvarez á mesma, debido ó asasinato do seu antecesor, "Paulino Montes, natural de esta capital y de 64 años". "O crime do cura de Beiro" -que así foi coñecido daquela- tivo lugar na noite do 5 de xullo de 1911, mentres o non menos robusto "don Paulino" tomaba o fresco no corredor da reitoral da parroquia. O crime do cura de Beiro aconteceu na reitoral unha noite do verán de 1911. Segundo recollen os xornais do momento, a morte chegoulle en forma de "dos balas de onza" saídas dun disparo de escopeta feito "por mano criminal oculta entre las sombras de la noche". E se ben, nun principio, ninguén é quen de lle apuntar a ninguén co dedo acusador, logo se suceden os acontecementos e ás dúas semanas son detidos "la criada del cura y el padre de ésta", por seren os únicos que estaban na reitoral aquela noite, xunto cunha neta da criada. Do suceso dá cumprida conta este mesmo xornal entre os días 8 e 10 de outubro de 1912, cun exhaustivo seguemento do xuízo que ten lugar Audiencia provincial "contra María Manuela Blanco y el padre de ésta, Antonio". Mentres a práctica totalidade das testemuñas veciñais -coas que a ama do crego tiña continuos enfrontamentos-, sinalan a culpabilidade de Manuela como autora do disparo dende o interior da casa, e aseguran que o móbil non foi outro có da intención de se facer coa herdanza de "don Paulino" logo de que este fixera testamento no seu favor -non en van levaba dende 1883 servindo naquela casa-, a intelixente defensa do avogado José Porras provocou finalmente un xiro inesperado, ó introducir a posible presenza duns mozos no entorno da reitoral á mesma hora do homicidio, polo que a sentencia do xurado resultou absolutoria, e non sen provocar desconfianza por un posible e denunciado soborno dun dos compoñentes do mesmo.