"A desigualdade vai aumentar na escola, fai falla inclusión"

Jesús Deibe Fernández Simo, doctor en Ciencias da Educación e profesor do Departamento de Análise e Intervención Psicosocioeducativa do Campus de Ourense, vén de publicar un artigo científico sobre a incidencia do estado de alarma na desigualdade escolar da adolescencia acollida polo Sistema de Protección en Galicia. Este docente segue estudando as consecuencias do covid na exclusión escolar, con investigacións en varias revistas internacionais. Acentuouse a situación de exclusión social durante o estado de alarma nestes rapaces? Si. Os rapaces que non tiñan acompañemento socioeducativo viron como a incidencia da desigualdade incrementouse. Principalmente, porque non había presenza de equipos de traballo nese ámbito. En Galicia, hai unha ausencia absoluta de equipo socioeducativos e a incidencia, era de prever, foi alta. Que datos curiosos atoparon co alumnado de Ourense e Galicia? Os rapaces que están no sistema de atención a infancia normalmente teñen un indicador de exclusión escolar elevado. Sen embargo, durante o estado de alarma, as dificultades ás que fixeron fronte foron moito menores que aqueles rapaces que, en situación de dificultade social, non estaban en centros residenciais (pisos tutelados). Os que estaban nestes centros tiñan unha equipa detrás que parcheaba os déficits de atención que recibían dende a escola. Nas casas atopabas casuísticas de vontade de docentes por iniciativa propia. Dependía de que escola ou docente che tocaba. Detectaron estudantes que din que apenas recibiron un email dos docente. É sorprendente? Si. Atopábaste con profesorado moi implicado, máis aberto, con maior capacidade de resposta. E, por outro lado, situacións nas que as primeiras semanas non houbo ningún tipo de contacto cos rapaces ou docentes que recoñecían a súa incapacidade para dar resposta a certas cuestións. Situacións nas que a actividade da escola se limitaba a asignar tarefas educativas. A casuística era variada e o peso recaía na responsabilidade de cada docente. Non houbo resposta igual para todo o alumnado. O factor social como elemento de exclusión está afectando, segundo datos precovid, ao 30% do alumnado galego. Na era poscovid parece lóxico que vai afectar a máis. Preocupa de cara a setembro o incremento da desigualdade? Si. Van necesitar moito máis un itinerario de inclusión escolar. Se condenamos a un rapaz á exclusión educativa, na súa vida adulta vai ter moitas dificultades. Non podemos pretender estar nunha escola que se adique a poñer pequenos parches e non entre nunha atención integral. En Galicia imos iniciar outro curso no que os equipos socioeducativos non están presentes. As consecuencias do estado de alarma foron tremendas, non é só aprobar ou suspender. Falamos moito máis que fenda dixital, senon na imposibilidade de acompañemento nunha tarefa escolar ou dificultade para traballar as relacións intrafamiliares. Non é só poñer deberes ao neno, hai que saber a realidade de cada rapaz na súa casa. É xustiza educativa. Hai diferenza entre rural e urbano na inclusión escolar? É certo que adoita haber maiores dificultades de cara a chegar ás novas tecnoloxías no medio rural. Hai alumnado que quedou descolgado. O que funciona moi ben no rural son as redes de apoio social, houbo maior coordinación entre equipos docentes e recursos municipais que no medio urbano. Vai medrar o abandono escolar? É moi pronto para determinalo. O que nos interesa é como esta crise vai repercutir en que o retraso académico que acumulen determinados rapaces polo covid, se vai ter maior incidencia da que viña tendo. É o que máis nos preocupa. É importante traballar o tema motivacional. Imos entrar, previsiblemente, nunha crise económica. Un dos elementos que suele ter maior incidencia no fracaso escolar son os modelos de referencia que haxa nos fogares. Que opina do protocolo de volta? Preocúpame que vai pasar, cun rapaz con dificultades cuxo único lugar de referencia social que ten é o centro escolar, se de pronto é positivo en coronavirus e ten que quedar na casa. Van aumentar as desigualdades na escola. O panorama vai ser complicado e é necesario introducir eses equipos socioeducativos, levamos anos dicíndoo os investigadores e noutras comunidades autónomas hai bos resultados. É momento de plantexalo, aínda que para este curso non vai ser posible.