Crónicas de agora e sempre

As outras vítimas da barbarie incivil

Aínda que a imaxe de Antonio Gonzalez é moza, foi executado con 72 anos.
photo_camera Aínda que a imaxe de Antonio Gonzalez é moza, foi executado con 72 anos.
Son dezasete homes e dúas mulleres e calquera pode consultar as súas identidades no portal-web da diocese ourensá. Ningún ostentaba responsabilidades políticas ou militares, pero foron igualmente asasinados. Son as outras vítimas do mal

Publicadas con nomes e apelidos -gracias ó inxente traballo dos historiadores  Jesús de Juana, Domingo Rodríguez e Julio Prada- as 648 vítimas asasinadas pola represión política e militar que cubriu cun manto de loito a provincia de Ourense entre o golpe de Estado do 18 de xullo de 1936 e decembro de 1940, un mes despois da entrada en vigor da Lei de Memoria Democrática semella acaído traer a colación a outros ourensáns tamén asasinados, aínda que “polo outro bando” e alén das lindes ourensás. 

Hai pequenos recantos da xeografía ourensá que forman parte indeleble da tráxica paisaxe da nosa historia contemporánea porque permanecen ligados ás sombras -coñecidas e descoñecidas- que aínda hoxe abeiran os arredores de cadanseu cadafalso, como autoras -a inmensa maioría- do execrable delito de pensar.

Da curva da Munía (A Bola), ó pé do Forriolo, sabe ben a sombra do noutrora alcalde de Gomesende, Celso de Poulo. Da Corga da Videira, na freguesía entrimeña de Galez, souberon as do xornalista Roberto Blanco Torres, do “escribiente” Rizal Villamarín e do ebanista Eulogio Vázquez; das cunetas de Cabaleiros (Lobeira), as duns descoñecidos; da ponte de Castrelo, máis do mesmo e do paredón de San Francisco, igual... E así poderíamos trazarmos un itinerario memorial que se cadra -digo de paso- non estaría de máis.

Son, en todo caso, vítimas do réxime instaurado en só catro días, como explica Julio Prada en “Ourense, 1936-1939. Alzamento, guerra e represión”. Homes e mulleres proactivos, conniventes ou simplemente convivintes no réxime que tomaron ó asalto militares e falanxistas, requetés e colaboracionistas, arrasando con todo o que cheiraba a disensión.

E isto, que aconteceu en Ourense e en tódalas provincias que se sumaron á sublevación, reproduciuse con efecto de espello e dun xeito mimetizado -sobre todo no primeiro ano-, naqueloutras provincias que se mantiveron afectas ó réxime establecido e polas que igualmente campaban ás anchas xentes de moi baixa condición.

Provincias polas que, trazando os seus proxectos de vida relixiosa, andaban naqueles turbulentos intres estes dezanove ourensáns.

Ourensáns de Rabal, coma Antonio González Penín -o de máis idade cando foi executado-, quen, con 72 anos aínda exercía de cociñeiro da comunidade mercedaria en Barcelona, ata o 10 de agosto de 1936, cando “unos mozalbetes” o arrancaron do refuxio para que revelara onde estaban agachados os outros frailes e o levaron a unha cuneta calquera -coma a da Munía ou a Corga da Videira- onde foi salvaxemente torturado. “Al día siguiente aparecieron los dos cadáveres -o seu e o dun compañeiro- en el Hospital Clínico, irreconocibles”, relata Joaquín Millán nun libro sobre os mártires de Aragón. 

“Antonio -describe Millán- estaba horriblemente mutilado a golpes de arma de fuego, teniendo un ojo arrancado, fracturas en ambas piernas, la boca destrozada y cercenados los genitales”.

Ourensáns coma Sergio Cid, de Allariz, Pío Conde, de Portela, Francisco Míguez, de Corbillón, Gil Rodicio, de Requeixo, Antonio Cid, de Casaldoira, José Blanco, de Ganade, Manuel Fernández, de Torneiros, Victoriano Fernández, de Olás e Manuel Borrajo, do Rodicio, salesianos saídos da “factoría” alaricana, estudados polo historiador  José Ramón Hernández e que coñeceron a morte en lugares tan diversos coma Barcelona, Málaga, Sevilla ou a famosa checa de Fomento, en Carabanchel.

Ourensáns coma o paúl, Ricardo Atanes, de Cualedro, que foi ametrallado con outros 300 sacerdotes e seglares na noite do 14 de agosto de 1936 nas aforas de Gijón, concretamente no lugar coñecido, a modo de sarcástico paradoxo, como “Llantones”. Ou coma o membro da mesma comunidade dos Milagros, Benito Paradela, natural de Amoeiro, historiador, cronista e bibliotecario que logrou salvar os arquivos da congregación e forma parte do grupo coñecido como “los mártires de Vallecas”, asasinados o 23 de agosto de 1936; sen esquecer ó tamén paúl, Narciso Pascual, que con só 19 anos foi asasinado en Guadalajara.

Ourensáns coma o agustino Manuel Formigo, de Pazos Hermos, fusilado en Málaga. E mesmo fillos de ourensáns, coma  José López Piteira, nacido en Camagüey e que con 24 anos foi fusilado con outros 97 relixiosos, o 30 de novembro, en Paracuellos. Ou coma o carmelita Ramón María Pérez, de Calvos de Randín, quen despois de ser emigrante en Buenos Aires e Lisboa entrou no convento de Montoro (Córdoba) para só saír de alí cos pés por diante.

De Lodoselo a Barcelona e de San Cristovo de Cea a Valencia, para servir, rezar e morrer

Das dezanove vítimas beatificadas e declaradas canonicamente mártires, dúas eran mulleres da comunidade das “Hermanas de la Caridad de San Vicente Paúl”.

A maior chamábase Carmen Rodríguez Barazal. Nacida en San Cristovo de Cea e amante da música, comezou a vida conventual en Astorga, continuando logo por Madrid e Santiago e tendo como derradeiro destino o “Asilo-colegio Nuestra Señora del Carmen” de Bétera, a uns vinte quilómetros de Valencia.

Neste centro iniciouse como mestra, foi organista e directora do coro, para acabar como superiora, dirixindo a comunidade.

O 21 de xullo de 1936, co balbordo inicial en máxima efervescencia, irrompeu na comunidade un comando de afectos á República e ordenáronlles que abandonaran o pobo. Eran cinco e lograron refuxiarse nunha pensión na compaña dunha exalumna que viaxaba con frecuencia a Valencia para mantelas ligadas ó resto da comunidade. Pero “un individuo que fuera alcalde de Bétera y que había tenido dos hijas estudiando en el asilo, vigiló a la muchacha y descubrió su cobijo”. Aquel mesmo día, á hora da cea asaltaron o lugar e mandáronas subir a un coche. “Eran las nueve y media del 8 de diciembre y ya nadie ha sabido más de ellas”, relata o haxiógrafo da beatificación. Cando o reloxo lle parou, Carmen tiña 59 anos.

Pola súa banda, Dorinda Sotelo, natural da aldea de Lodoselo onde despois nacería José Rodríguez Carballo, actual arcebispo de Bellcastro e superior da comunidade mundial franciscana, tiña tan só 21 anos cando o 24 de outubro de 1936 “seis patrulleros del Comité del Clot” barcelonés se presentaron na casa do médico José María Barjau, onde Dorinda coidaba dun seu fillo, e levaron con eles á propia Dorinda e a unha compañeira coa que traballaba no sanatorio do doutor Barjau, conducíndoas cara o Tibidabo onde “media docena de desalmados cumplían su macabra rutina diaria de regar con sangre inocente la tristemente famosa carretera de la Rabassada”.

“Yo vi los cadáveres fotografiados -declarou outra relixiosa-, estaban muy deshechos. Sor Toribia tenía el vientre pisado, estaba rebentada. Tenían la cara desfigurada. Dijeron que los patrulleros habían querido violarlas y las hermanas se resistieron...”

O artigo 3 da Lei da memoria democrática considera vítima “a toda persona que haya sufrido, individual o colectivamente, daño físico, moral ó psicológico...”, e a aquelas “que sufrieron persecución o violencia por razón de conciencia o creencias religiosas...”

É de xustiza, pois!

Te puede interesar