O médico Roberto Fernández Álvarez presentou onte na sé do Colexio de Médicos o seu libro de ensaio "Doentes pobres, médicos tristes", que resultou premiado co XXI premio Vicente Risco de Ciencias Sociais.
Por qué este título?
O título refírese a unha época en que o exercicio profesional podíase cualificar de triste porque os profesionais tiñan unhas importantes carencias tecnolóxicas, estructurais e ata de tipo normativo. Doutra banda, os pacientes do rural entraban na categoría de pobres na súa inmensa maioría, uns de feito -que non eran recoñecidos pola beneficencia- e outros de dereito -atendidos pola beneficencia e que tiñan gratis certas medicinas-.
Realmente era tan estendida esta situación no século pasado no rural ourensano?
Eu esténdoo ao resto da Galicia interior, que ten unhas características comúns, que non son as do ámbito urbano nin o costero. Basicamente son precariedad e pobreza dos usuarios, o que devén nun exceso de mortalidad, sobre todo na poboación infantil, que puido haberse evitado.
Cales eran as enfermidades máis habituais?
As que máis se daban eran as infecciosas. En moitos casos carecíase de vacunas ou de medios para o seu adquisición e conservación. Tamén había una certa reticencia a ser tratado con esas vacunas por unha boa parte da poboación. Respecto de os tratamentos antiinfecciosos, especialmente a penicilina, chegaron con certo atraso a esa poboación rural.
Pódese comparar a situación daquela Galicia coa que se vive hoxe en día en países africanos ou do terceiro mundo?
Sen dúbida é moi parecida. As casas tiñan os establos na planta baixa e pola vivenda pululaban galiñas e coellos, había falta de salubridad, ausencia dun sistema de canalización de augas adecuado... Vivíase tamén naquela época unha sanidade de dúas velocidades, cunha falta de liquidez económica por parte dos usuarios, ao que se unía o déficit cultural e educativo que padecían. E todo iso derivaba nunha falta de demanda de melloras aos gobernos por parte desta poboación, que se traducía en que devanditos gobernos non buscaban favorecer esas melloras.
E que ocorría cos médicos?
A nivel formativo, tanto os médicos do rural como os das cidades tiñan un nivel equivalente. A diferenza estaba en que o médico rural sufría un illamento profesional, porque tiña moi pouco acceso á formación continuada, viaxaba pouco á capital, estaba lonxe dos avances rexistrados en canto a tratamentos médicos. E despois había déficit de medios e ata había a alianza, máis que competencia, do curandeiro local.
Cando se produce o cambio?
Rexístrase a finais da década dos 70 do século pasado, coincidindo co final da época franquista e os cambios normativos, sobre todo coa creación da Lei Xeral de Saúde que inclúe a toda a poboación nese réxime xeral.
O seu próximo proxecto?
Estou traballando no Banco de Lembranzas da Fundación San Rosendo, un proceso lento no que intentamos recoller todas aquelas que podemos.
