El rural se enfrenta a la oportunidad de salir de la crisis: “É a hora de actuar"

A Peroxa Afonsín (Amoeiro). 17/04/2020. Reportaxe sobre o impacto da crisis sanitaria no mundo gandeiro. Na foto o gandeiro Álvaro Campos coas súas vacas na zona de Afonsín en Amoeiro.
Foto: Xesús Fariñas
La de 2008 no se supo aprovechar, pero ahora se abre otra esperanza para el rural, que el sector acoge con escepticismo

La crisis del coronavirus ha estallado con fuerza y deja su impronta en el rural, un mundo que vive lleno de incertidumbres, ya no solo económicas, sino sociales. ¿Volverá más gente, temerosa de la vida en las grandes ciudades? ¿Será el momento del resurgir de un sector primario olvidado? El ensayo general del teletrabajo se perfila como salvación de un declive demográfico al que nadie es capaz de hacer frente, pero el sector primario duda.

"Na crise de 2008 dícíase que a xente volvería ao rural, e unha década despois seguimos igual. Agora que levantabamos cabeza isto é un hachazo tremendo", reflexiona Felipe Rodríguez Mera, ganadero de A Peroxa.  Casimiro Rodríguez, agricultor de A Limia sigue esa línea. "La gente no volvió en 2008 y no va a volver ahora. Los políticos ofrecen y ofrecen, pero no dan nada". La oportunidad está en la mesa. El estallido de 2008 no sirvió, pero, ¿por qué no ahora?


Son "tempos inéditos"


"Os tempos que se aveciñan son inéditos. Os sectores agrícola e gandeiro poden aproveitar moi ben esta nova situación se se rexen por unha estratexia intelixente", apunta Alberto Saco, doctor en Sociología. ¿Las claves? "Competitividade, seguridade alimentaria, sostenibilidade e prezos xustos". 

Tamara Balboa, coordinadora del Centro de Desenvolvemento Rural Portas Abertas y presidenta de la Confederación de Centros de Desarrollo Rural (Coceder), cree que el rural está en una situación "privilexiada". Y se explica: "As redes de veciñanza son agora máis fortes". 

En ese sentido, Balboa cree que en esta crisis se está demostrando que "os servizos de proximidade protexeron máis as persoas que esas macro residencias das cidades que nalgúns casos non están a dar resosta. De cara ao futuro deberiamos repensar o modelo de sociedade, tomar maior conciencia e consumir produtos de proximidade. Pero deberiamos dar máis servizos no rural e mellorar a conexión a internet para que a xente poida teletraballar". 

Coincide con Alberto Saco, que señala también al teletrabajo, "agora ensaiado en masa", además de la calidad de vida, la baja densidad y la disponibilidad de viviendas vacías en el rural como una oportunidad. 

"Pasou en tempos da peste, lugares entón afastados e con poucas vantaxe foron repoboados de man das comunidades de anacoretas que alí vivían e foron as responsables de organizar toda aquela masa de fuxidos de cidades apestadas", explica. Como ejemplo, sitúa la Ribeira Sacra y zonas que consiguieron un régimen especial de la Corona para fomentar esos asentamientos.

"É urxente que se apliquen medidas de discriminación positiva nesas zonas para eliminar atrancos, facilitar a transmisión da propiedade e atraer posibles inversores mediante un réxime fiscal especial". El teletrabajo es clave, pero también "crear postos de traballo no sector primario e turístico". Esa conjunción de factores creará "sinerxias" que podrán aumentar las rentas del rural.


Visión del sector primario


Parte del problema radica en esa creación de puestos de trabajo en el sector primario. "En Galicia, os gandeiros somos xente que molestamos, xeramos cheiros, facemos ruído... É bonito ver animais ou comer unha boa terneira, pero non tela ao lado da casa. É un sector olvidado, tanto por políticos como moita xente", señala Felipe Rodríguez, desde A Peroxa. Acaba de abrir una nueva explotación en una finca de Coles y relata cómo una vecina "me preguntou se ía meter aí animais, ao lado da súa casa. Ata que punto chegamos!". Por eso este ganadero, como otros, es escéptico. "Levo nisto 20 anos, e sempre lle oín aos maiores que virían tempos mellores, e desde entón sempre foron tempos peores". 

Amador Díaz, presidente de los productores de patata de A Limia, siente más confianza en cuanto a un "beneficio" de la crisis actual al rural. "Creo que la gente va a valorar el rural de otra manera. Creo que a partir de ahora se optará por comprar productos cercanos. Puede haber una pequeña diferencia económica, pero los consumidores van a tratar de apoyar cada vez más al sector agrario". Para Díaz, un fuerte sistema agrario es "básico" para la economía del país y que se está viendo en momentos como el actual. "Se debe valorar el no depender de comprar en otras zonas y otros países" 

Casimiro Rodríguez, agricultor limiano, sigue viendo "abandono" al rural, "estamos muy dejados de la mano de Dios". Es productor de patata y cree que falta apoyo político a la principal comarca agraria, poniendo como ejemplo la falta del sistema de regadío. "Llevamos luchando en esto 14 años y no hacen nada. Nos dicen que sí, todos los años hay millones reservados pero nunca llega". 

En este sentido, no cree que los jóvenes apuesten por el rural, "porque si quieres vivir de la agricultura no te llega". Además, tanto él como otros productores, aluden a los altos costes, con inversiones de hasta un millón: "Una cosechadora vale 150.000 euros, un tractor otros 150.000, una nave 200.000...". Dice que su hijo, ingeniero industrial de 29 años, quería ir a las fincas, pero "no puede porque no tiene futuro".También el ganadero Manuel Pérez Villar, que produce carne en San Martiño y la comercializa en su supermercado y carnicería de Castro Caldelas, alude a costes: "Unha explotación son 250.000 euros, sen contar as terras,". 

"Non vexo tan fácil volver ao rural. As grandes cidades non teñen acceso fácil a comprar, non teñen arcóns ou grandes conxeladores. Vivir no campo? Hai xeracións que non saben nin onde teñen as fincas, é complicado. Se cando a cousa estaba ben a xente non optou por vir, non creo que agora en vacas fracas vaia facelo, só se houbese unha hecatombe e a xente morrese coa fame". Manuel Yáñez, de Castro Caldelas, cree que es hora de ayudar: "Se paramos nós, para todo".


“Todo seguirá igual"


Desde Amoeiro, el ganadero Álvaro Campos, cree que "se estabamos mal, peor imos quedar". Cuando pase la tormenta, cree que el sector primario "seguirá estando na mesma, este é o país do 'sálvese quien pueda'. Somos un sector olvidado ao longo da historia, resistimos todo, as pestes, o xabarín, o lobo... E como seguimos loitando ninguén conta connosco", reflexiona Campos. No confía en un retorno al sector primario. "Que van vir facer aquí se moitos xa non saben onde ten o mango o sacho?".

Felipe Rodríguez, desde A Peroxa, cree que es un "sector olvidado" y que la gente "por moito que queira apostar por pequenos produtores non ten un bo soldo para permitirse  pagar moitos produtos. Se agora a Xunta di que os supermercados nos van compra, que máis dá, sacarán o noso produto pero pedirán que lles temos que entregar a terneira non a cinco euros, senón a tres". Por eso no ve tan claro el regreso a la aldea. "Poñer un horto ou algo con poucos gastos, si, pero montar unha explotación é outra cousa. Non che é como hai 30 anos.". 


Opinión de los alcaldes


Manuel Conde, regidor de Vilar de Barrio, vive en el rural y lo defiende. "A reflexión que se debería facer todo o mundo é que se en lugar de estar nun piso de 70 metros cadrados estiveran no rural, canto mellor estarían". Defiende que en Vilar de Barrio estás "a 40 minutos de todo" y ve una clave: "Hai un foco de solidariedade impresionante. As administracións locais temos que organizar este voluntariado para darlle permanencia".

Ana Villarino, regidora de Oímbra, aguarda una crisis profunda, que va a marcar "un antes e un despois". Pero también cree que cambiará la perspectiva de la gente, al ver la "dispersión" como positiva. "Podemos ter a nosa horta e conseguir produtos de proximidade con menos problema". Cree que es hora de poner en valor el rural, "porque non é o mesmo estar hoxe no teu piso que ter a túa finca para pasear". La gente puede regresar, pero necesita "mellores servizos".


Crisis de los modelos


Xan Xosé Jardón, regidor de Vilar de Santos, es crítico: "A crise actual é a quebra do modelo de desenvolvemento. Seguirei na teima de reivindicar o papel do rural. Temos que ter servizos, pero tamén as mesmas oportunidades. As solucións non poden ser as mesmas para todos. As administracións teñen que facer un esforzo por relanzar o tecido económico e apostar por solucións de proximidade e reforzo de servizos". Además, sostiene que es hora de consumir "produtos propios", con un cambio de modelo productivo y del sistema capitalista "tal cal está plantexado". Por último, critica esa imagen "bucólica"  del rural como lugar de ocio y pide apostar "por sectores produtivos nos que somos potentes".

Sara Inés Vega, alcaldesa de Castro Caldelas, está "moi preocupada" por el futuro y confía en que se ayude "o máximo posible". La regidora cree que al rural "sempre chega tarde o malo, pero tamén marcha máis tarde", aunque hay gente "acostumada ás dificultades". Cree que la gente deberá ser "máis solidaria cos seus veciños" y que esta crisis debería valer para "apreciar o valor da nosa xente". Jose Manuel Fernández, alcalde de Paderne, ve "triste" que "non sexamos capaces de ser autosuficientes", y cree que es momento de apostar, porque "hai moita xente que podería vivir do rural". 

Te puede interesar