Este verán, por iso do nomadismo propio da época, pasei unha ducia de veces pola ponte de Rande, topónimo que debemos mimar para non o confundir o estreito da batalla da Ría de Vigo, co noso Rante ourensán, de San Cibrán de Viñas, o Rante dos famosos granitos e morada do neno lobo, Marcos Rodríguez Pantoja, cuxa vida inspirou a película “Entrelobos” hai uns anos.
Pois ben. Están de obras na Ponte de Rande. E míroas con interese con varios motivos prácticos e sentimentais. Un deles, que oín ao enxeñeiro que a proxectou, xubilado xa, con pinta de moi sensato, que dicía que a súa obra non aguantaría dous carrís anexados polo exterior dos piares. Que o cálculo da estrutura estaba feito para o que estaba e iso sería de máis. Claro que o que se fai agora non vai ser iso. Creo. Ou sexa, non vai caer. E tamen a miro con interese, porque un día case morro alí. Cóntollelo para que vexan como cambian os tempos. Resulta que eu, estudante novato de arqueoloxía, debía ser pois o verán de 1977, conseguín praza nunha escavación en Domaio, nun intersantísmo xacemento de neolítico premegalítico –algo rarísimo en Galicia- no medio do bosque, por debaixo de onde hai un campo de golf hoxe. E como non estaba acabada a Ponte, para ir alí a Domaio que queda preto de Moaña, cumpría dar a volta por Pontevedra. Eu, que nin coche nin idade tiña del, entereime doutra posiblidade. Ir ata Vigo. De Vigo a Rande en bus. Cruzar a pé a ponte en construción e presentarse na escavación. Todo isto, claro, sen móbiles, nin falta que facían. E tal fixen. Como poden supor, non saltei barreira ningunha, nin fuxín de vixilante. Simplemente desde que a estrutura estaba operativa para pasar a pé, os veciños e peóns, cruzábana e xa está. Imaxinan hoxe? Impensable. Barreiras. Seguridade no traballo. Gardas xurado de obra... Eu que sei. Pois lembro que chegando preto dos segundos tirantes, dos da parte da península do Morrazo, oín ao meu lado, tal que un metro e medio ou dous, un fogonazo tremendo e vin algo que impactou e rebotou e foi caer máis alá. Abrín os ollos de cuarta cando reparei no que era. Nunca vira unha tuerca dese tamaño. Das que suxeitan os tirantes á estrutura. Para aí que tería uns vinte e cinco centímetros de diámetro. Mirei para arriba. E o tipo ao que lle caera, colgado el na estrutura, asubioume mentres acenaba coa man, e eu entendinlle “Que sorte tiveches, rapaz!”. E seguín rapido.
Por certo que usei a palabra “tuerca” do castelán, porque a do galego teríaa que explicar. E vouno facer aínda que estea na fronteira do bo gusto. Ou sexa, pode vostede deixar aquí o artigo e non pasa nada. Seica se di en galego, como en portugués, “porca”. E isto vén, di o sabio Corominas, de que o pene erecto do marrán seica ten forma espiral e que se supuña que a parte receptora da femia tería que ter a mesma forma espiral, ou sexa, unha rosca interna. E de aí, por analoxía, viría. Aínda así, eu creo que mellor aceptar unha etimoloxía máis facilona –aínda que non fose tan certa- e dicir “torca” que viría como “torques”, “torto”, de algo relacionado con movemento circular como “torno, tornado, torbeliño”... Ou chamarlle simplemente “rosca”, ampliando o nome do interior ao exterior do obxecto. A min, dicir que un día case me mata unha porca que lle caeu a un obreiro desde a cima da Ponte de Rande, cústame ben. Só a autodisciplina mo facilita. Pero hoxe non teño o cilicio posto e prefírolles “torca” ou “rosca”.
