Non lles vou falar dunha banda de rock senón do silencio dos heroes. Das persoas que sufriron o indicible e decidiron calar. Decidiron sufrir reservadamente o seu desacougo e a tortura -tamén a das lembranzas- para non esparexer sementes de oprobio e desacougo. Un meu parente, socialista, que lle cadrou combater da parte de Franco, contábame un día dos inicios dos oitenta na Palma, en Baiona, o punto de deshumanización a que se podía chegar nunha guerra. E falaba de si como exemplo. Para el, unha rutina fora queimar cadáveres todo o día, durante meses, como posto de privilexio e evitar a primeira liña de fogo. E foi el quen logo de reconstruír a vida e superados os castigos, volver a ser mestre e a vivir. En fin, perdón e esquecemento son asuntos entretecidos. E, seguramente, nas guerras, en todas, todos teñen moito que perdoar e moito que esquecer; moito. Para poder vivir. Por iso algúns non entenden, entendemos, a actual forma de culto ao pasado, a través dunha lectura simple de bos e malos, situando as cuestións dunha ciencia humanística como é a historia, no volátil e emotivo plano da sempre selectiva e debedora de tantas cousas, memoria dalgunhas persoas. E máxime se falamos xa desde memorias prestadas. Non.
Todos, nas guerras, teñen moito que calar e esquecer; como colectivos e como persoas. Pero por sorte xa á penas quedan protagonistas daquel inferno, por pura razón cronolóxica. E os que escoitamos lembranzas da orxía de odio e sangue, sen cámaras, sen público, na voz triste dos protagonistas, tampouco imos a máis novos. Por iso, non é este tempo de abrir memorias xa imposibles, nin de esculcar comportamentos dos que nos separan anos, xeracións, vidas enteiras. Mellor exercermos o cariño discreto da estima e lembranza persoal e o silencio. Ese silencio que moito mitiga e moito cura.
Os heroes nas guerras, para min, son outros. Non é ese Moshe Dayan que sempre levou orgulloso o parche sobre o oco do ollo que lle sacaron cunha culler os torturadores británicos no Israel previo á independencia. Sempre viu Dayan, polo ollo que lle quedaba, que tamén el tiña moito que calar e facerse perdoar. Nas guerras todo é sangue, bágoas e fedor. O comportamento heroico sempre me pareceu o dos desertores. Os que se enfrontan aos dous bandos en favor da vida; os que non queren participar en tropeis guiados de odios. Si. Os desertores sempre me caeron ben. Como ben me caería un neno de dezaseis ou dezasete anos capturado, por exemplo, despois de que o partido decretase a desmobilización do monte, e que, co pavor e a forza aplicada polos inimigos, delatase os compañeiros e vise como un tras outro irían caendo eliminados, tamén, por causa dunhas palabras que non puidese, loxicamente, conter. Si, sería un heroe tamén, por dar vivido con esas lápidas ás costas. Pero nas guerras hai relampos de luz en todos os bandos. A Pasionaria, sen ir máis alá, salvou un recontraparente meu, neno burgués refuxiado na Serra de Madrid. Si. E se alguén, calquera -civil, militar, cura ou monxa-, se apenasen dun mociño colaborador de familia destruída polo odio e o collesen baixo a súa protección, sería tamén un rasgo de humanidade que honra a protectores e protexido. Si. É mellor ser heroes no silencio. Porque a páxina foi negra e é mellor non revirar as follas, nin esgazar do libro da vida aquelas páxinas que non nos gusta que se coñezan. Sempre é bo vivir e lembrar, e valorando ben os silencios e a prudencia.
