Opinión

O Etna e nós

Que eu lembre, e é fácil a cousa, estiven na cima do Etna unha soa vez. E teño dúas lembranzas claras: unha canseira apreciable -fora pasar o día desde a illa de Malta- e unha sensación de pillería no curuto do volcán semellante á que un nota en moitos outros puntos turísticos do mundo, sobre todo de Italia. Alí vendían unha pedras de cristais de sales de coloriños como provenientes das concrecións das fumarolas das beiras do cráter. O truco estaba en que non eran naturais, senón elaborados despois de botárenlles caldeiros de auga con solucións de sales disoltas... e o que eran unhas sosas pedras negras de lava, apegábaselle case manu militari, eses cristais, se non artificiais, si fabricados. Daquela, debeu ser nos anos noventa, o volcán estaba tranquilo, pacífico, calmo, visitable, non como estes días. 

E chamábame a atención o nome porque non me soaba moi italiano, e pensei se sería como no caso do Everest, que viña sendo un topógrafo inglés que por alí traballou a finais do XIX. E mirei. Pois resulta que o volcán en cuestión ten, case desde sempre, dous nomes. Un pola vía máis culta, Etna, relacionado co nome dunha ninfa daquela montaña en época romana, Aetna, xa citado así por Cicerón e Ovidio, e que viña dunha forma grega de nome moi semellante. A outra, por máis vía popular, orixínase no árabe dos conquistadores da illa -séculos VIII-IX- e que chamaron ao volcán “Montaña de lume” (Gibbel Uttamat), e reinterpretado polos paisanos das aldeas sicilianas como Monte-gibel ou Montegibelo, e é aínda hoxe como lle chaman en dialecto siciliano.

Pois ben, nesa marabilla que son as “Cantigas de Santa María”, hai unha, a número 307, en que relata un milagre acontecido alá. Máis que a trama -é a de sempre, presentación dunha historia e intervención da Virxe para resolver o problema- este é moi curioso pola descrición dunha erupción volcánica cos seu lume, ventos e tremores. Despois de gabar moito a illa de Sicilia (Cezilla, chámalle) e dicir que é “unha insua de mar, rica e vizosa como oín contar”... relata o que vén ser o seguinte: “Nesta terra un monte moi grande ha/ que ven de lonxe os que van alá/ que Mongibel chaman, e de fogos dá/ chamas ás veces onde han gran pavor/ todos os da terra. Onde aconteceu/ que naquel monte fogo se acendeu/ moi grande e toda a terra tremeu/ e choveu tan moito como no maior/ inverno do mundo chove como oín/ volta con gran pedra e ar outrosí/ caían coriscos tantos ben alí/ que coidaron todos morrer a dor./ Cuarenta días isto durou/ e cuarenta noites, que nunca parou/ ata que Santa María”... etc. etc. Si. Os milagres de Santa María, en galego, escritos entre as décadas do sesenta e setenta do ano 1200, falan de cousas de todo a orbe da cristiandade, desde Alepo a Alexandría, desde Alemaña a París, desde Faro ao Porto de Santa María, desde Inglaterra a Italia. As temáticas exóticas son permanentes nas nosas letras desde a orixe. Entre elas, miren que cousas, sobre unha erupción do volcán no século XIII, e que estes días é noticia nos telexornais. Que proben os sicilianos a rezarlle a Santa María, a ver se para de cuspir lume o Montegibelo. Mal non lles ha facer. 

Te puede interesar