Hai un fermoso poema de Xavier Prado Lameiro no libro “A carón do Lume” (imprenta La Región, 1918) titulado “O San Lázaro” e que é un auténtico retrato etnográfico comparativo do cambio da festa entre entre as décadas finais do XIX e os comezos do XX. Comeza falando da capela do “San Lázaro vello”, a igrexiña que había máis ou menos onde hoxe está o Carrabouxo e que derrubaron antes de faceren o San Lázaro novo, ou sexa a capela que, construída polo Concello de Ourense en 1892 enfronte dos Franciscanos, está na actualidade en Peliquín. Perdoen, pero voulle ceder a palabra a Prado Lameiro. Comeza gabando o San Lázaro vello: Vou pra vello, coitadiño/de min; soilo teño a esperanza/ de que aquiles tempos volvan.../ noutra encarnación, se cadra./ Aquil San Lázaro Vello/ coa súa capilliña branca,/ cos seus arcos de loureiro,/ cos súa procesión que marcha/ trepando sempre no fiollo/ que as lousas da calle trapa/ coa madamitas de fogo/ que de queimadas estralan,/ coas rosquillas do Ribeiro/ de noite moi alumeadas/ pola vela que se esborra/ envolta en papel de estraza,/ coas súas iluminaciós/ chamadas á veneciana/ (unhas cantas candilexas/ nun fío dependuradas/ chorando a bágoa tendida/ sebo que a xente apañaba)/ coas mozas de rubio dengue/ e de negra muradana,/ cos mozos de roupa nova/ ou de novo remontada/ e pruma de pavo real/ que ben no sombreiro campa,/ co aquiles bailes enxebres/ dos que ninguén escapaba/ a somente que se ouvía/ sona-lo ronco da gaita,/ con aquela pequeniña luz/ que mesmamente obrigaba/ a que os mozos ás mociñas/ topasen moito máis brandas/ cando deixaban cair/ nos seus ouvidos a ialma/.../
Despois, nunha segunda parte, rexeita a nova capela -que nin por tal a ten- e as novas festas.
Hoxe xa non hai capilla/ vive o Santo nunha casa/ como as que fan os señores/ pra pasa-lo vrau na praia./ Os arcos fanos de lenzo e de madeira pintada/ e póñenlle alá na cima/ unhos testos de albaica/ ou doutra planta calquera./ A procesión xa non pasa/ sobre alfombras de fiollo/ nin de ningunha outra pranta/ a non ser que esta xa veña/ de estar nas tripas gardada./ As madamitas fuxiron/ e as roscas de Ribadavia/ xa veñen en cartuchiños/ moi bunitos preparadas;/ e de noite hai luz de máis/ coa que reloce nas lámparas./ As mozas levan o corpo/ tan cinguido á roupa, ¡rabia!/ que máis que roupa semella/ a cuberta dun paraguas./ ¡Como farán pra se espir...!/ Alguén terá que axuladas./ Os mociños van moi tesos/ sen poder volve-la cara/ co pescozo encortellado/ polo coello e a corbata,/ prendas que fan mil esforzos/ por fuxir daquela estatua./ A música Parsifal/ toca, no canto da gaita,/ ¡e hai quen se atreve a beilar a salmodia wangeriana!.../ Como hai en todo o turreiro/ unha luz condanada/ se algún mozo se escorrega,/ pois non lle arrendo a ganancia./.../
E remata: En cabo de contas, eu/ fólgome de canto adianta,/ pero, certas costumes dera/ algo porque non pasaran.
Eu, máis modesto, contentábame con que non chovese. E pensar que o ano pasado estaban as terrazas acuguladas, e un pobo de xente movéndose ao redor do Parque, preguntando e comprando nas rosquilleiras! Pobres! Este ano non deberon facer nin para a gasolina. Di o refrán “Chuvia no abril, que encha o carro e o carril!”... Si. Pero ben podían ser outro día calquera, pensarían elas. E penso eu. E vostedes, seguro, tamén.
