Opinión

Subir costa abaixo

No mundo da física, tal non é posible. Se eu quero ir de Ourense a comer a carne ao pau a Castro de Beiro, teño que subir, por exemplo, pola costiña de Canedo. Non podo chegar alí baixando. Mesmo se me poño de cu e vou marcha atrás, subo. Polo tanto, neste mundo físico é imposible.

Pero tal non acontece no que ten que ver co comportamento humano. Xa se sabe que o home é un bicho raro e fráxil: anda a dúas patas, contra a lei da gravidade, en vez de facelo sobre as catro extremidades, coma o resto. E se desconecta a unidade central de control porque se durma ou se lle varra o sentido, cae. En fin, así, neste mundo dos comportamentos da humanidade, cousas moito máis raras se viron e ven que subir costa abaixo. Lembren, por exemplo na política, como coincidente cunha baixada de apoios grande (de 17 deputados en 2001 a 13 en 2005), o BNG subiu nas súas responsabilidades de xestión ao ser Anxo Quintana vicepresidente da Xunta e haber outras catro consellerías nas súas mans. O exemplo é estrambótico, pero serve.

Ben. Agora hai datos estatísticos que sinalan que o a lingua galega vai costa abaixo. Por primeira vez, seica, o número absoluto de falantes de galego é menor que o de castelán. O dato, frío, asusta en pleno inverno aos que nos gustaría que esta forma de falar que temos de noso permanecera mil primaveras máis, como dicía o sabio Cunqueiro, e que botadas por riba das outras mil primaveras que viu pasar xa, faría unhas dúas mil primaveras, veráns, outonos e invernos, que non está mal. Xa veremos que pasa. Pero dentro de mil anos, indo como vai a cousa, non creo que o vexamos eu e vostede... nin ningún ser humano no planeta. Se tal un rato ou unha formiga. E eles falarán na súa lingua universal, coma sempre. 

A pregunta é se dalgún xeito podemos botar viño nesa botella que está mediada -ou sexa medio chea e medio baleira á vez- para compensar o que se perde porque está algo furada e tratar de que completala de novo. E digo viño e non auga, porque se lle botamos auga, augamos o viño tinto, sangue de vida, e xa non é o mesmo. Pode ser que entre o que entra e o que sae, chegue a haber un momento en que teñamos a botella chea de auga, pero como a cousa foi pouco a pouco, nin conta nos demos. Que é, en parte, algo do que pasa. Saiban vostedes que cando dúas linguas son de dúas naturezas distintas, como o aceite e a auga -tipo vasco a castelán ou céltico e inglés ou francés- o retroceso é territorial; e cando son da mesma natureza, como o viño e a auga -tipo aragonés, asturiano, galego e castelán- é por mestura e progresiva disolución. Pensen como funcionaría o exemplo nunha botella con aceite e auga e noutra con viño e auga.

Dicía Ramón Piñeiro no seu discurso de ingreso na Real Academia Galega -“A linguaxe e as linguas”, de 1968- que o reto estaba no dominio das cidades, porque o rural, a reserva da tradición lingüística, ía deixar de ser hexemónico. Pois agora, cando non quedan nenos para aguantar concentracións escolares no medio rural, e cando un non topa polos camiños a quen preguntar por onde se vai ao cemiterio, é que chegamos a ese punto. E gañamos a cidade, a modernidade? Pois tampouco, claro. Pero algo entramos. Fenómenos como as Tanxugueiras, “Dígocho eu” e outros varios, neste momento de cambio de paradigma cultural, fannos ver que se sabemos conectar podemos taponar os buratos da botella. Pero para iso, desde o fósil, personalista, avellentado, pechado e politizado sistema cultural, deben entender que para resultados distintos, cómpre facer cousas distintas. Digo eu. 

Te puede interesar