Opinión

SE A XUSTIZA NON ME VAL...

Xoán Airas de Santiago, burgués de Santiago, moi miope segundo conta nas súas cantigas, é un dos poetas máis interesantes e prolíficos da marabillosa literatura medieval galega, chamada galego-portuguesa porque, se ben estaba redactada en galego, eran, fala e literatura, comúns aos dous reinos, Galicia e Portugal. Despois, a cousa, como ben nos explicou de novo recentemente Fernando Venâncio no seu galardoado libro “Assim nasceu uma lingua”, o centro de decisión lusitano emigrou cara ao sur e desde alí houbo novos hábitos, modas e usos lingüísticos que os afastaron da vella raíz, pero bastante despois deste tránsito entre o século XIII e XIV en que viviu o compostelán. Á parte, claro está, da distorsionadora influencia do castelán sobre ambas linguas. Mais ese do nacemento de ambas linguas, e dos seus desacougos existenciais, non é arestora o tema.

O caso é que Xoan Airas, nunha das súas composicións: “Meu señor, rei de Castela”, dirixida a Afonso X o Sabio, fai unha divertida queixa sobre a actitude do marido dunha moza á que el trobara e requirira en amores. A dama ─non se nos di o nome, case nunca─ casou con outro, e esoutro ameázao continuamente. O Xoán Airas pídelle logo ao rei protección e intercesión para aclarar a situación. Dille chame a declarar á moza, e que se ela quere, el entrará na súa prisión de inmediato. E aquí xoga con esa ambigüidade de “súa” -do rei ou da moza- e de “prisión” -física ou redes amor-. Pero o que me resulta hoxe atractivo é como remata. Dille a Afonso X o Sabio: “Se me a xustiza non val, ante rei tan xusticeiro, irme hei ao de Portugal”. 

E si. Ante o malestar fondo e tensións que se espallan desde Madrid e desde Cataluña ─no que non todos teñen a mesma responsabilidade, evidentemente─ lembra un o vello refrán portugués: “De Espanha nem bo vento, nem bo casamento” e entralle a lembranza do poema de Xoán Airas. E si. O vento do sur trae chuvia, auga de vida. E de España están chegando continuamente, no político, social e mediático, ventos de confrontación tempestuosos, cicloxéneses explosivas, en fin, un cúmulo de vibracións negativas que pouco teñen que ver co noso carácter calmo. E vemos, loxicamente con envexa, o comportamento político e social de Portugal, esa grande nación filla nosa, pequena en tamaño, pero en fondura, historia, simpatía e proxección mundial, enorme. E algúns sentimos envexa. Nós deberíamos xogar de ponte entre Portugal e España. Pero dado como van as cousas, creo que a moitos nos gustaría ser unha comunidade como os Açores, mantendo, obviamente, a nosa autonomía, pero con pasaporte común para o Oeste da Península Hispánica. Pois de Península Ibérica, nada de nada; e de iberismo homoxeneizador, menos. Os iberos eran levantinos, e nós, galegos e portugueses, hispano occidentais e atlánticos, galaicos e lusitanos; pero nunca iberos. E non teñamos medo a reivindicarnos como hespañois, con ou sen hache, pois xa no “Lebar Gabala”, no libro das invasións de Irlanda, di que para vengaren a derrota de Ith, o fillo de Breogán que quixo conquistar Irlanda e morreu no intento, mandaron desde aquí, desde o pé da Torre de Hércules, outra expedición, os fillos de Mil Espaíne (do latín “miles Hispaniae”, soldados de España). Sen oposición entre as distintas capas das matrioskas identitarias. Así, tamén, Camoes e todos os clásicos portugueses se reclamaban fillos de Hespaña. Quero dicir, que dos dous estados de hoxe na Península, se puidese votar, seguramente me seduciría a idea dun pasaporte azul, cun círculo de estrelas amarelas e que no centro levase o galo de Barcelos en vez do touro de Osborne.

Te puede interesar