Hai un concepto no shintoísmo, esa non sei se relixión nacionalista ou se ideoloxía animista, que se o recordo ben chámase "kámi" e que moito me interesou dende a primeira vez que estiven alá, souben da súa existencia e de contado comecei a preguntar por il, polo kámi. Confío moito na memoria, acaso moito máis do que debera, agora que xa comecei a perdela, pero xuraría que un kámi ven sendo algo así como todo ser posuidor de algo que non captamos na súa misteriosa plenitude; algo que nos transcende e que chega a nós no medio dunha boa treboada, dun lostrego, do estrondoso rumor dunha fervenza; ou algo que está nos árbores, nas pedras e ata nos repolos... como dicía o Samuel, aquel médico sabio, compañeiro de estudos do meu avó Luis, de quen xa lles teño falado, cando nos dicía que os repolos estaban a durmir e que, por favor, os respectáramos; logo, el seguía a durmir. Tan ben se levaba con eles que durmían ó par nas calorosas tardes do verán.
Quizás os galegos compartimos cos xaponeses ese respecto polas plantas e polas pedras, malia que nós o foramos perdendo. Quen se acorda hoxe dos pasais, deses camiños de pedras sobresaíndo aliñadas sobre a tona das augas dun río permitindo o paso dunha ribeira a outra da corrente de auga. Nos chamabámoslle pasais. Os nipóns aínda lles chaman “tobi-ishi”.
Nós aínda temos celebracións como a Festa do Con, en Sanxenxo, consistente en ir merendar arredor dun con, ergueito no medio dun prado inmenso. Os xaponeses aínda fan xardíns de pedra como o que eu vin en Quioto, o sekitei, no templo budista de Ryöab-ji feito con quince pedras, ciscadas sobre un leito de areas brancas sobre as que destacan, sen conseguir contemplar nunca as quince a un tempo como non sexa dende o alto dunha árbore ou mesmo do tellado que está case ó pé mesmo do xardín, estraño e zen, do que lles falo. Sen embargo do que eu lles quería falar era do kámi, dese algo intraducible, acaso porque só sexa un sentimento, inexplicable en palabras. Un sentimento que nos transmiten as pedras e as augas, os ventos ou as mesmas nubes. Vicente Risco, ó que hai que volver ler sempre, dicía que debía ser obrigado acudir á praia fluvial de Oira calzando zocos, en troques de zapatos porque a súas solas de goma impedirían que as ondas da enerxía telúrica que alí tan intensamente flúen chegasen ós nosos corpos determinando os nosos espíritos, os nosos ánimos, mesmo se queren as nosas almas, á contemplación esencial da realidade que nos rodea e nos conforma. Algo así sería o kámi, digo eu. Ou o sospeito, dado que non son home de tantos saberes coma don Vicente. Pode haber medio século que non vou por Oira e, ó mellor, o encoro cobre agora todo e alá se nos foi o conto, alá o kami, con el aquel concepto da vida que nos trouxo ata eiquí ó longo de séculos e séculos e agora nos está abandonando.
