Cando eu era un neno, unha pelota de goma era un luxo. Un luxo breve, pero un luxo. O máis normal era que axiña a furara un punteirazo (lume de biqueira, diciamoslle) ou que, dun changüi, fora parar a unha das acacias espiñentas da alameda do Cruceiro e acabara tamén furada; menos, pero furada.
Xogabamos ó pé da alameda, nunha a modo de plataforma de terra pisada que estaba ó pe da rúa do Progreso, embaixo dun terraplén da alameda, poboado de brotes de acacias entre os que construíamos cabanas as que gabeamos barranquiño arriba. Máis tarde puxeron alí un quiosco dos minusválidos -no que mercariamos os primeiros pitillos portugueses: o Sporting, o Paris, ou o Tres Vintes- e hoxe é a entrada ó parquin da alameda. Quérese dicir que a pelota ía parar á carreteira e non era difícil que nola rebentara un coche pasándolle por riba cunha roda.
Entón xogabamos á billarda ou ós coios antes de que, ó día seguinte baixásemos das casas armados de periódicos, buscásemos un coio, pequeneiro e redondo, e o fósemos envolvendo cos papeis dándolle a forma esférica máis posible e, logo, botando man dun bramante de zapateiro iámolo rodeando ata lle dar a forma esférica máis posible e desexada. Ese balón si que duraba ben máis ca os de goma. Había que procurar non darlle de cabeza, claro.
Sen embargo as pelotas de goma seguían sendo as preferidas pese á súa brevidade. Unha vez que o meu tío avó Arturo me deu unha propina, merquei unha, agacheina e á primeira oportunidade que tiven e marchei con ela a Allariz no autobús do Villalón. Recordeino o pasado día 28, subindo a rúa d'O Portelo, con máis pena que gloria pois aínda non teño as pernas debidamente fortalecidas. A medio camiño, paráronme, tres alaricanas; agora seica hai que dicir allaricenses, pero non serei eu quen así o faga. Unha delas recordoume como a pelota se nos fora ó río mentres xogabamos con ela na alameda, ó pé mesmo do Arnado, e como ó parecer imprudentemente eu me arrimei ó borde mesmo da auga a fin de recuperala.
Recordo ben o episodio. O que non recordaba é que ela me prendeu pola roupa e tirou de min para atrás cando, según me dixo, xa me estaba caendo ó río, algo do que eu aínda hoxe non son consciente...q uizás porque non me caín. entón eu revireime e díxenlle: ¡Fea! Aínda hoxe non mo perdoa. Polo menos o sábado pasado dábame toda a impresión de que non mo perdoaba. Vista hoxe a señora non debía ser nada fea, así que tiven que explicarlle que non llo debín dicir porque o fose, senón porque me impedira rescatar ó meu prezado balón de goma. Non lle aclarei que esperamos a que se fose e, logo, fomos seguindo a viaxe da puñeteira pelota ata que veu dar na presa. Daquela o río non ía moi cheo e, de novo imprudentemente, camiñamos por riba do encoro ata poder recoller a pelota que permanecía varada case que no medio del.
Entre esta e outras vivencias recobradas o sábado pasado foi un día cheo de prodixios. Según seguiamos subindo pola mesma rúa que xa dixen paróume unha moza guapa. Era a filla de quen fora un rapaz ó que o meu pai lle aprendera a cazar xílgaros non direi de que xeito non vaia ser que se enfureza algún ecoloxista de salón. Cos anos fora tamén amigo meu e mesmo me regalou un macho que eu crucei con femias de canario pois daquela dérame por ter gaiolas cheas de paxaros. Como gorxeaban, coma asubiaban, como rechouchiaban aqueles mistos fillos do xílgaro que me regalara o Luis en memoria do meu pai! Un día, a que daquela era a miña muller, regaloullos todos a un seu primo e non volveu haber ningún xílgaro nesta casa. Volve haber canarios, pero ese xa é outro cantar e a miña vida é outra.
A mesma moza contoume que a súa nai, viúva do amigo do meu pai e logo meu, me vira pasar por diante da igrexa de San Pedro. Díxolle, que vira ó neto de don Luis, o do César. É incrible coma unha poucas palabras poden aventar as emocións dun home feito como coido que xa o son eu ós setenta e pico anos que xa calzo. De neno eu era en Allariz "o Alfredito do César de don Luis". Emocionoume o feito de que o siga sendo, de que alguén así me considere aínda hoxe, logo de máis de sesenta anos que ai que o meu avó abandonou a vida.
Allariz volveu recobrar o sitio no que dormitou no meu corazón durante tanto anos, polo menos dende hai dez que son os que agora se cumpren do pasamento da miña nai. Cumpriranse o vindeiro dous de novembro. Ela morreu na Ziralla, non en Pontevedra, pola moi sinxela razón de que en Allariz podería escoitar as campás de Santiago tocando a morte por ela, algo imposible á beira do Lérez sendo ela quen era e nacendo como nacera veciña do Arnoia. Eu tamén nacín á beira do Arnoia. Os meus recordos abranguen paisaxes de cinco continentes; é dicir, viaxei moito e coñecín moitas xentes. Os recordos delo constitúen o conxunto do vivido. Pero a miña memoria, ou sexa a presenza non so do vivido, senón tamén a do transmitido, está tecida, non sei se con vimbios ou con xuncos, acaso con lascas de castiñeiros, quen sabe con que e como, pero sí con palabras que me dixeron meus pais e meus avós pra explicarme quen son e de onde veño.
O sábado, na miña Ziralliña, houbo quen soubo ir apañando esas palabras todas, ciscadas polo conxunto de todo canto levo escrito, facendo posible que eu as recordara e volvera sentir quizás como nunca as dera sentido con tal intensidade. Entre o venres e por obra dos meus compañeiros do instituto do Posío, consorciados coa Deputación, e o sábado por obra de quen digo, por pouco non acaban comigo e co meu xa canso corazón. Deus llo pague.
