Escribiu Stefan Zweig que "envellecer é tan só o comezo da despedida". Fíxoo nun poema titulado Semmering que eu recuperei grazas a Berta Delgado, hai uns días, cando o lin no Facebook no que ela o reproduciu. Berta é unha escritora nova e chea de potencia literaria que acaso non debera gustar de poemas coma este ó que pertence o verso citado e que remata con estoutro: "Nunca brilla máis o ceo que coa luz que se esvae"... que coa luz que se vai, se así o prefiren.
Versos coma este último están ben pra xente coma min que, como dure un pouquiño máis, axiña estarei listo pra escribir titulando "El mundo visto a los ochenta años", como fixo Ramón y Cajal, ou "Desde la última vuelta del camino" que foi como o fixo Pío Baroja. Mágoa non poder ler de novo eses dous libros, que lin en idade temperá, e que se me deberon quedar nalgunha das bibliotecas que fun deixando espalladas, non coma se fosen flores, pero si como si non fosen miñas, en fogares que deixaron de selo e que sexa así por moitos anos.
É tan cortiño o tal poema do que falabamos aí atrás que estou por reproducilo eiquí enteiriño. Pero ha ser ben millor que vostedes o procuren e atopen. Será un xeito de sentilo máis seu, máis da súa pertenza pois dese xeito será produto do seu esforzo, consecuencia da súa busca ou, coma diría Otero Pedrayo, do seu achádego; non de cadeiradego, pero si un achádego feliz... como tantos outros cos que Don Ramón agasallou a súa lingua. Á súa lingua que é esta nosa de hoxe xa tan desprovista deles.
Non sei que torpe da ultra dereita dicía hai días unha parvada tal como que o euskera está cheo de palabras inventadas. Pois que lle pregunten a don Luis de Góngora y Argote as que el aportou ó castelán. E se non que lean ó noso don Ramón de Trasalba e saiban as que el anosou, as que el fixo nosas, patrimonio común deste noso idioma que semellou que ía renacer e xa ven: estalles feito uns zorros.
Estar feito uns zorros non é exactamente o mesmo que se dixeramos que está feito uns raposos; mesmo como se tamén dixeramos que un golpe, ou unha manda deles, o trataran facendo honores ó seu nome, entendido en castelán, que é como moitos o entenderon e o trataron. Por certo A Golpelleira é o nome dun pazo veciño de Vilagarcía de Arousa, non unha invención de Otero Pedrayo. O tobo do golpe, do raposo. Así andamos.
Mesmo o Burato da Londra, que está en San Vicente do Mar dándolle nome a unha praia, foi traducido ó galego non como o tobo da londra, é dicir, da "nutria" senón coma O Burato da Alondra, o que xa son gañas de despistar e moito axuda a deducir que o "pecado" é equivalente ó tan citado "toponimicidio" perpetrado cando, en tempos da ditadura, Niño da Águia, foi trasladado ó castelán como Niño de la Guía. Coméntase polo simple motivo que delo se pode e se debe deducir o seguinte: parvos hainos en todas partes.
O caso é que envellecer é tan só o comezo da despedida, como Zweig deixou escrito. Unha vez convertidos en octoxenarios, Baroja e Ramón e Cajal, Ramón y Cajal e máis Baroja, cadaquén pola súa banda, contemplaron o mundo que quedaba tras deles outeándoo dende esa altura. Lin eses libros sendo eu un rapaz. Debía ter eu daquela non menos de dezasete ou dezaoito anos e moito me chamara a atención o feito de que un deles, creo que Ramón y Cajal, pero ben puido ser Baroja, criticara o sinsombrerismo dos mozos e mesmo que os mozos se rasuraran as barbas de xeito cotiá, algo que non se lle ocorrería facer a ningún deles dous.
Tardei moito en usar sombreiros (agora teño un feixe deles mercados polo mundo adiante) pero daquela xa tiña eu medrada a barba como aínda a teño hoxe. Non por estética, senón porque a tiña tan dura e tan pechada que os seus pelos se invaxinaban, medrando pra dentro, de xeito que frecuentemente se me infectaban facéndome pasalas canutas. Acabei afeitándoa. Un día chegou o meu pai a casa e díxome: "Coño, camarada, que no hospital pregúntanme se teño un fillo hippie ou do Opus..." (o que xa era despiste) pero pensando en que lle podían tomar o pelo ó autor dos meus días rasureime de contado. Tiven que agardar a coller outros rumbos e embarcar pra volver deixala. E así sigo.
Agora, cando a luz xa comeza ser de lusco e fusco, penso se será tempo de que a nosa lingua se deixe medrar a barba de novo. A barba sempre foi un moi loubado signo de nobreza, cantado polos poetas. Mio Cid el de la barba bellida, dise tantas veces no romance de Pero Meogo, e a nosa sempre foi unha lingua con toda a barba que leva trinta ou corenta anos sendo afeitada de xeito que se diría cotiá. Habería que ver de deixárllela medrar, sequera foxe un pouquiño, sequera foxe unha migalliña, a ver que pasaba.
Suxírese así porque o deterioro, a decrepitude é tan evidente, que calquera diría que o galego, a forza de avellentamento tanto coma o que padece, está a se converter nunha balbucinte, nunha tatexante criatura do castelán e "envellecer é tan só o comezo da despedida".
Hai xente que teima na necesidade de dar unha visión positiva da realidade do idioma. Seguro que está chea de boas intencións, ninguén o dubida. Ampáralles, digo eu, a coda do poema de Zweigh: "Nunca brilla máis o ceo que coa luz que se esvae".
Ouh, a fermosura da luz de entre lusco e fusco, máis se venta nordés o ceo está diáfano e terso como a pelica dun tambor no que dar redobres ata acabar baqueteando nel a caixas destemperadas. Así se facía outrora nos enterros das xentes que morreran en combate pra que a tristeza fose a súa derradeira compañía. Tensemos, pois, a pelica senón do tambor si, cando menos, do pandeiro, nese pandeiro que non rompe por moito que repenique.
