Vivín na casa ourensá da miña avoa máis, moito máis tempo do debido e pasei en Ourense o tempo xusto. Ou tal me gusta pensar, agora, cando a nenez pinta non só lonxana senón tamén distante, un tempo que se diría perdido cando non roubado.
En calquera caso os recordos son precisos. O día de San Brais –San Blas, dicíase daquela- levábanme á capela do Santo Cristo. Alí, pendurado dunha columna había un cordón bastante cotroso co que che rodeaban o pescozo como se fose cunha gravata. A min o tal cordón recordábame ó morado dos ofrecidos ó Nazareno.
Daquela as mulleres ofrecidas a tal divina advocación vestían un vestido desa cor. Cinguíano ós seus corpos polos vans co tal cordonciño e de tal guisa andaban polas rúas dando testemuña da súa fe. Os homes, pola súa banda, vestían camisa de tal tonalidade pero, os máis, contentábanse con substituír a gravata polo cordonciño morado.
A min o cordón de San Brais recordábame ó do Nazareno, malia ca súa cor fose indefinida, máis ben coma se o rebozaran con unto; é dicir, algo porcallenta en exceso, se hei expresalo coas palabras xustas. O caso é que dicían que o San Brais era -e coido que hao seguir sendo- moi avogoso prós males da gorxa. Pero nin caso. Non só sigo cantando coma un carro, senón que ronco coma poucos roncan e, ós vintenove anos da miña idade, cheguei un día á consulta dun otorrino e, sen previo aviso nin preparación previa, saín dela amputado de amígdalas. Cómo estarían as coitadas.
Probablemente a culpa non sexa atribuíble a San Brais se non á miña tempérana falta de fe en tal tipo de remedios. Chegado á capela a min as que me interesaban eran outras cousas. Nin sequera ollaba moito pro Cristo, tan tétrico, ó que dicían que lle medraba o pelo, malia que tódolos anos o tivese igual de longo, razón pola que eu me preguntaba se tería o mesmo barbeiro que o señor bispo.
Sospeitábase, algúns chegaban a afirmalo, que as augas das Burgas xurdían dun manancial que estaba embaixo da catedral, xusto na vertical da capela do Cristo barbado e navegante, razón pola que eu sempre procuraba entrar alí coa cabeza baixa buscando sabe deus qué filtracións ou quentes humidades. Ourense foi sempre unha provincia termal, que lle din agora, na que a auga aboia na tona da terra, gurgullante e quente, prá que as mulleres poidan desplumar ós polos logo de os mergullar nelas e facer a colada en lavadeiros coma o que había á beira do Barbaña, embaixo da Praza de Abastos, según un se situaba enfrente da Casa de Baños e cerquiña da ponte que lsalvando o río te levaba a Villa Valencia.
Pasei a nenez preguntándome ónde empezaría a ferver a auga das Burgas. Tamén como a barandilla aquela que abeiraba o estanquiño que había (ou hai) ó pe delas non estaría pensado pra evitar que un neno se puidese cair, cómo se caeu un unha vez e o sacaron cocido. Nunca o souben.
Agora, cando Ourense ademais de ser unha provincia termal, que o é, claro que o é, penso se tamén se poderá considerar unha provincia térmica, afumada e térmica, vistas as altas temperaturas que os incendios forestais lle deparan. Cando menos se un atende ós últimos habidos. E penso tamén se a auga das Burgas non quentará por método tan expeditivo como este e incendiario.
Coido que foi na novela que escribín arredor da figura de Antonio Ibáñez, o marqués de Sargadelos, onde se describía como a xente localizaba as minas de carbón. Non sei se o recordarei ben pero, máis ou menos, a cousa consistía en espetar na terra un longo pau e deixalo alí uns días logo de que ardera o monte e o lume fora sufocado. Alí quedaba o pau, ben espetado e longo abondo, ata que á volta dun tempo regresabas a comprobar se estaba queimado no extremo enterrado. Se así era é que alí había carbón ou moitas probabilidades de que o houbese porque como se fose a través de longas e interminables toupeiras ó aire, ó penetrar polos intricados camiños subterráneos, avivecía o lume ata que prendía no carbón e o mantiña aceso durante meses e sen maior esforzo.
Xa sei que se trata dunha boutade isto que estou a suxerir. A auga das termas ourensás non se quenta así. Pero tampouco os males de garganta non se curaban co cordonciño de San Brais e ben que a xente cría en tal tipo de terapias. Sómoslle así, os humanos todos, de xeito que cando non atopamos explicacións racionais adoitamos buscalas máxicas. A verdade é que non se entende moito. Refírome ó feito de que se queime o monte e levemos anos sen que pase nada.
Dígoo porque sei moi ben que, polo menos hai un coarto de século, un conselleiro de cultura podía multar, sen consultar nin con rei nin con roque, con ata vintecinco millóns de pesetas, a quen movera unha pedra do patrimonio monumental. E con ata cincoenta millóns de pesetas consultando co consello de goberno. Podía castigar con multas por ese diñeiro ou con prisión substitutoria. Sen embargo un conselleiro de agricultura non tiña iguales competencias pra llas aplicar a quen estragase o patrimonio natural que pra min teño que é, cando menos, tan importante coma o monumental.
Moito levo dado eu a tabarra coa preguntiña de marras sen ter obtido nunca resposta algunha. Levo anos formulándoa sen que Galicia deixe de arder todos os vrans, ano tras ano, sen solución de continuidade, mentres todos seguimos enzoufallados discutindo qué tipo de intereses son os que fan que ince tanto lume abondo pra quentar mil burgas como as que temos os ourensáns ciscadas pola nosa xeografía.
O caso é que me temo que isto non teña remedio nin con rogativas ó santo patrono dos bombeiros. Porque a quén? San Juan de Díos éo dos españois, San Florián dos de centro Europa, San Lourenzo dos de Guatemala, o que xa ten un sentido; Santa Águeda dos da Arxentina, dos voluntarios porque dos outroséo San Teresa; de México A Virxe da Merced, de Chile Santa Tereita de los Andes... e así non hai quen se poña de acordo nin pra un trisaxio. A ver se vai resultar agora que San Brais non era o indicado prós males que atinxen ás nosas gorxas.
