Tornemos o rego cara a Montaigne, fagámolo de novo. Se alfaguara, a maiores de ser o nome que Camilo José Cela lle dou á editorial que, dende a súa fundación por el, tantas propiedades leva disfrutado, é certamente unha palabra árabe que significa a fonte que mana e corre, se iso é certo, Montaigne é precisamente un manancial que flúe inagotable. Unha alfaguara.
Nos "Ensaios", no capitulo quinto do seu libro terceiro, titulado "sobre uns versos de Virxilio" advírtenos de que "as circunstancias da vellez avísanme demasiado, temperan e predican; do exceso de xovialidade pasei ó de severidade, moito máis desditado". Pódese crer que así é a transformación que en nós van causando os anos.
En cada ocasión na que, por unha razón ou por outra, o nome de Virxilio aboia na miña memoria tráeme a figura de Luis Mariño, o editor que os ourensáns han recordar, pola súa parte, como director da magna librería que La Región tiña na rúa do Paseo, case que a carón do Cine Losada. Luis amou e foi amado por moitas mulleres. Nun dos episodios cardíacos que padeceu, neste caso nun que sufriu no tren no que regresaba de Madrid (nun daqueles coches-cama dotados dun restaurante nos que só cunha táboa de queixos xa ceabas) conseguiu superalo a forza de beber whisky que, según el afirmaba, é vaso dilatador e non vaso constritor. Ó chegar a Compostela levárono ó hospital e, cando volveu en si, veu a cinco fermosas e chorosas mulleres rodeando a súa cama todas ex amantes súas. Según el me contou esa simple visión alegroulle tanto o corazón que axiña puido abandonar o hospital moito máis campante do que nel entrara. A escena reproducina eu nunha miña novela, en "Breixo", onde está a disposición de quen queira lela.
A receita da que Luis dispuña pra namoralas era un verso de Virxilio. Se me deixan e consenten ser un pouco pedante voullo poñer primeiro en latín pra que vexan que a cousa vai en serio: "Vera incessu patuit dea" que el transformaba en algo así como "ben crin que eras mortal, pero no teu andar ben se ve que es unha deusa". Así llo traducía e non se lle resistía ningunha. Non sei que lle pasaría hoxe. Ou que lle pode suceder a quen hoxe intente tal estratexia de aproximación ó sexo feminino.
Tampouco non sei como reaccionarían moitas mulleres se lesen a Montaigne neste seu libro terceiro, capítulo quinto nestes tempos nos que, ó parecer, as galiñas precisan dun galo pra poder poñer ovos. Antes, mesmo nos tempos de Montaigne, so precisaban do macho, cando chocaban, pra que os ovos fosen gallados. O resto do ano púñanos (e póñenos) sen que ningún galo as viole. E se non mo cren pregúntenllo ós de Coren.
Montaigne, logo de dicir o que lles copiei aí enriba di que de vello se entregaba un pouco ó desorde ocupando a súa alma en pensamentos aloucados en xuvenís nos que a súa alma se arregostaba, según a tradución de Domingo Ródenas que eu me atrevería a anosar traducíndoa á nosa lingua por refocilaba, que ven sendo algo máis escatolóxica, pero enténdese millor, coido eu.
Se lles apetece lean a Montaigne quen, seguindo ós hugonotes, que como saben condenaban a nosa confesión privada, a fai en público e ó contrario de San Agustín, de Orígenes e de Hipócrates, que fixeron públicos os erros contidos nas súas opinións, el confesa publicamente os seus costumes ó respecto das relacións de homes e mulleres, de mulleres e homes, así coma das distintas condicións que encamiñan e definen ambas.
Esas rapazas que escacharon ovos e ovos en ruidosa protesta porque seica os galos violan ás galiñas non sei que pensarían se lesen a Montaigne nas páxinas xa citadas. Pero imaxínomo. Se esas mulleres ignoran que, o mesmo ca femia humana non precisa de macho pra ovular, as galiñas non precisan de galo pra poñer ovos, e, en razón da súa ignorancia, rompen ovos escachándoos contra unha parede, non quero pensar o que con gusto lles farían ós homes que pillasen por diante se non mediasen as leis que condenan o homicidio. Non deixa de ser curioso como a moral vai e ven, ven e vai, tórnase rebuldeira e permisiva antes de se volver puritana e atroz. Que pasaría hoxe se un sacerdote provocase as risas pascuais subíndose ó púlpito e amosándolle á súa freguesía as súas partes pudendas, tal e como sucedía en Italia na Idade Media. E aínda haberá hoxe quen siga crendo que os homes marchaban ás Cruzadas levando a chave do cinto de castidade que lles encasquetaban ás súas mulleres? No noso século XVI os escotes das mulleres podían amosar non só a súa escotadura supra esternal, senón chegar ata a mesma cintura, con tal de que ocultasen os pezóns; pois non quero nin pensar o que sucedería na miña mocidade de ver aparecer así a unha cupletera calquera das moitas que actuaban a cotío en "La Bilbaina", naquel café cantante que había na calle do Paseo.
O que vai de onte a hoxe...e viceversa. Daquelas críticas condenando á muller tratada coma un obxecto, nos anuncios da tele ou das revistas, a aparición de homes en idénticas circunstancias media un mundo e unha temible exacerbación dos ánimos en tódolos sentidos. Sen embargo a condición humana, a que atinxe ós homes e tamén a que atinxe ás mulleres, en tanto que machos aqueles e femias estas, ven sendo a mesma e inmutable dende o comezo dos tempos. De todo isto fala Montaigne nesas páxinas que, como tódalas súas, son luminosas e certeiras. O que eu fago ó recoller algunhas das súas frases e ciscalas por eiquí convidándoos á lectura do mestre francés, animándoos así á convivencia harmónica porque, que queren que lles diga, en levándose ben non lles hai coma seguir as consellas do Arcipreste de Hita... e reler a monseñor de Eyquem de vez en cando. Busquen, xa que logo, ese Capítulo V do seu Libro III e que lles preste. Así sea.
