Antes, hai anos, recorría eu a miúdo á lectura dos textos de Miguel Torga, o gran escritor portugués cheo de desesperanza. Onde máis repousaba eu a miña propia, a miña propia desesperanza, era na lectura dos seus "Diarios". Consérvoos todos. Hoxe volvín acordarme deles e de novo me apliquei en lelos. Fíxeno a modo, sen presas e con pausas, no medio destes días dun verao serodio que se entretén en facernos unhas mañás luminosas, seguidas duns seráns melancólicos e chuviosos. Axudan a elo unhas nubes que van e veñen cunha abraiante facilidade, descargan o que poden, non moito, e logo seguen camiño de non sei ónde.
Dun dos andeis nos que repousa a literatura portuguesa que levo lida extraio os números que van do XII ó XVI do seu "Diario". Os que abranguen a exposición das súas vivencias, pensamentos e poemas, comprendidos entre o 17 de maio do 1973 e o 10 de decembro do 1993. Busquei neles o que escribiu a propósito da visita que lle fixemos catro escritores galegos nun xa lonxano outono de non sei que ano. Non o atopei. Pensei que tería un sinal na páxina correspondente, pero se o tiven esvaeuse no medio de non sei que velaíña neboeira da memoria.
Logo perdinme lendo a cerca dos seus atardeceres tristes, ou do aloucado latexar do seu corazón cada vez que pisaba San Martinho de Antas; como, unha vez alí, sentíase envolvido pola natureza que amaba tanto, acaso como a súa única verdade, e o seu canto triste tornábase nemoroso e non sei se esperanzado, pero de certo que non triste. Imaxínoo, entón, desprovisto do seu nome literario, espido como Adolfo Correia da Rocha, tal e como se esta natureza, a súa propia natureza de home de Tras os Montes, o envolvese con non sei que acolledor manto ou cun arrecendo que imaxino o propio de toxos e de xestas, de carqueixas e de carballos cando, chegado o mediodía, o sol do outono se pousa neles e calidez do aire é outra, definitiva, e o mundo cambia sequera sexa por un breve instante; un instante que só determinadas almas son quen de percibir na súa total harmonía.
Os catro que chegamos á súa casa de Coimbra, presentándonos nela sen un aviso previo que xustificase a nosa presenza nela eramos dous escritores e dous poetas. Viñamos de Lisboa non recordo xa de facer que cousa, acaso de participar nunhas xornadas literarias, nalgún congreso, en algo así, propio da nosa condición. O outro escritor era Carlos Casares. Un dos poetas era Ramiro Fonte, que daquela aínda non publicara nada en prosa, pese ó que eu o sigo pensando sempre coma o poeta grande que foi non porque non valore a súa prosa senón porque moito é o que valoro a súa poesía. O outro poeta, o era "a caneiro cheo" e agora é o do feliz achádego (se me deixan botar man de Otero Pedrayo e non se me enfadan os que louban en Góngora o que critican nel) dese concepto da "ourensanía" que a tantos nos envolve e nos define.
Debeu ser a visita contra un 13 de outubro porque as estradas polas que circulamos estaban ateigadas de xentes que ían camiño desa Cova de Iría onde, a fe dos crentes, permite que estes aseguren que alí se apareceu a Virxe ós tres rapaciños que aseguraron vela. Unha dos tres foi a sor Lucía que logo foi monxa dorotea e viviu en Pontevedra na que hoxe é coñecida como a
Casa das Aparicións pois seica nela se lle volveu aparecer non sei cántas veces producindo certa inquietude na comunidade que sempre temía atoparse con ela, coa Virxe, nos lugares máis insospeitados. Agora a vida é distinta da de entón, da do tempo que foi vivido por Torga, mesmo pola sor Lucía que foi conveciña miña en Pontevedra sen eu sabelo.
O 13 de xaneiro do 1991, escribeu Torga que "as tropas á ordem do premio Nobel da Paz, abrirán fogo sobre a multidâo letónia que guardava o parlamento. Os santos laicos canonizados deste nosso tempo, en vez de milagres, fazem massacres". O que tal vai dun tempo a outro, dun santoral a outro, dunha xente a outra!
Foi nesa data acabada de sinalar por onde abrín o Diario XVI, o derradeiro dos que teño, crendo que os teño todos, pois o mesmo logo saíu algún do que xa non tiven, nin teño noticia algunha. Abrino por aí e logo seguín lendo. Torga xa ventaba a morte e daba noticia dos seus sentimentos neses seus días que habían concluír á volta de catro anos.
Confésolles que non resultou ser a lectura máis recomendable pra estes días post hospitalarios nos que convivín con catro compañeiros de habitación dos que, de dous deles, non volvín saber nada, logo das noites dolorosas e longas, transcorridas no medio dos laios que eu escoitaba dende a cama do lado sen que unha cortina tendida entre as dúas camas os diminuíran sequera un pouquiño amolecéndoos, facéndoos non sei se máis humanos ou se menos inxustos.
Agora propóñome saír á horta, aproveitando esas nubes que se chegaron e se foron rápidas, deixando un sol morniño que fai que o arrecendo da herba se volva tan intenso. Deixareime envolver por el, estando embaixo da sombra morna dun castiñeiro ou dunha nogueira que xa deita as noces que se han comer os esguíos antes de que a min me dea tempo de apañalas. O aire ha ser entón máis diáfano e acaso un bris que veña do nordés ha traerme un frescor insospeitado. Nese momento volverei recordar a Miguel Torga e comungar coa verdade coa que, en iguais circunstancias, el comungaba unha vez en Tras os Montes. A verdade é que non se conforma o que non quere.
