Apiarda, coñecida tamén coma pión e mesmo como pialla -depende das rías nas que viva e logo sexa pescada- é un peixiño pequeno, de carnes como de doncela medieval das que cantaba Cunqueiro; de pel parda, tirando a gris, ten un ventre diríase que transparente e avultado que por veces se ofrece negro. A min antolláseme moi saborosa. Pero hai xente que a considera insípida.
Toda ela, toda a piarda, pode ser engulida (previa a debida mastigación) dunha soa sentada como se fai coas xoubiñas; mellor se estas, se as xoubiñas, son de Rianxo e teñen o ventre entre verde e prateado quizás de tanto restrebalo contra a vexetación dos areais nos que as súas nais desovaron, precisamente nestes meses de primeiros de ano, segundo eu teño noticia que considero certa. En todo caso sempre estamos a tempo de consultalo con Roxelio Santos Queiruga, ou co seu irmán, poisque os dous aman e respectan o mar de Arousa e todo canto nel se nos ofrece, cada vez con menos prodigalidade malia todos os seus esforzos. Volvamos ás piardas.
A última vez que as comín funas mercar a Muros, na lonxa vella. Vendeumas unha amiga, chamada Tomasa, que non sei que terá sido dela, e fun alá a pé feito na compaña da hoxe doutora Margarita Shepherd, esposa que é do Profesor Roy CH. Boland, ambos australianos e afillados meus de voda. Margarita andaba a redactar a súa tese doutoral precisamente sobre as piardas, xa ven vostedes que cousas! Habíaas en Australia, pero malia ter dado algunhas voltas polo mundo na súa procura, sen ter dado con elas, veu atopalas onda nós, tan fresquiñas e sacadas do mar que penso que era unha gloria contemplalas. Érao.
Cando a hoxe doutora Shepherd, toda ela compunxida e algo desesperanzada, me explicou de que peixe se trataba, alá nos fomos a Muros, mercamos unhas cantas de xeito que levou ela pra Sydney as necesarias pra culminar a súa tese; do resto demos boa conta sen ter que saír da casa.
Non volvín comer piardas. Bolos, bogas, sollas de altura e de baixura e algúns outros peixes considerados de inferior calidade e cualificados barateiros, xurelos e boqueiróns, agullas, espadíns e así, deses que á xente non se lle gustan e que a min moito é o que me gorentan, si que xa levo vistos e comidos uns cantos quilos deles. Pero piardas non e, a verdade, apetéceme volver a Australia pero por algo máis que por volver comelas: eiquí xa non se ven; cando menos eu non volvín velas.
Acordeime delas, das piardas de brancas carnes, por conta dos grelos. Nestes días pasados apeteceume un laconciño con grelos e tíveno que deixar pra máis adiante. En Galicia non había grelos, o que xa é non haber. A razón? Pois segundo me dixeron era debido a que con isto da Filomena, esa borrasca, galerna, ciclón ou cicloxénese explosiva de moito sandiós, pecharan non recordo xa se Mercasur ou Mercamadrid e os previamente alí enviados non puideran emprender o viaxe de volta á terra. Á terra que os vira nacer e ser gromos, nabizas e logo grelar ata se apropiar do nome conformando esa santísima e laica trindade cuxo misterio só os galegos entendemos, ó parecer divinamente, xusto antes ser enviados á emigración da que haberían regresar, algo máis murchos e moito máis caros; é dicir, pouco enriquecidos ou, se o prefiren, logo de ter enriquecido outras arcas que non fosen as daqueles que os cultivaron.
Non sei se a explicación recibida será certa e ignoro se ós de Madrid lles gustarán as piardas. Pero sospeito que si, que pode ser certo. Cultivámolos eiquí, enviámolos a Madrid e logo mercámolos nós xa definitivamente convertidos en pardillos; nós, non eles, os grelos.
Todo isto a non ser que agora xa apenas cultivemos nós a nosa verdura nacional por antonomasia e que, os que manden os grelos a Mercasur pra que de aí nolos reenvíen ós supermercados de por eiquí, sexan de nación almeriense ou murciana como xa sucede cos pementos de Padrón e con tantas outras cousas. Nese caso continuariamos sendo tamén uns pardillos, que como saben é paxaro voador e algo rebuldeiro, bo cantor ó que nós coñecemos por pardao e que se os pillas de pequenos e os crías engaiolados poden chegar a imitar o canto doutros paxaros coma se fosen sinsontes, aqueles paxaros cubanos que fan iso mesmo dende a liberdade. O mundo estalles moi cambiado; tanto o está que se puidera dicir que está disparatado. E nós como si nada.
A partires deste último punto e a parte era cando eu esperaba entoar o canto, o laio sempiterno do noso sempiterno mansedume, da nosa resignación non sei xa se ovina ou bovina, que todo o aceptamos; pero confeso que ata a min me cansa. Debe ser que a miña linde pra entrar na terra da resignación sexa a liña, a raia, do Telón de Grelos coma derradeiro baluarte da nosa idiosincrasia. Nin grelos, nin piardas. Menuda marcha levamos!
Non convén chorar máis, ela chorou por todos e pra sempre, escribiu no seu momento ese poeta grande que foi e segue sendo Luis Pimentel. Sen embargo seguimos sen lle facer caso ningún e xa vai sendo moito hora de que deixemos os laios e as exequias e nos poñamos a facer país. A facer país nós mesmos pois, polo que levo visto, as solucións non nos van vir nunca de fóra. De fóra han seguir vindo pra nos levar os grelos e os quilovatios, o leite e as centolas, os estaleiros e o gando, de xeito que acabaremos quedándonos en cirolas ou mesmo como Deus nos botou ó mundo.
Sen embargo a culpa non é só de Madrid por moito que Madrid sexa España dentro de España e o resto sexamos tan só provincias; unhas provincias, como é o noso caso, tan arredadas do poder central coma non o estiveron nin nos tempos dos romanos; unhas máis arredadas ca outras. E non se engane ninguén, esta non é unha predica arredista. Non hai máis que recorrer os pobos de Castela pra comprobar que Madrid o engole todo coma un Pantagruel calquera. E xa hai tempo que se pasa. Ou seica non?
