Oescritor do que non entendín o seu nome, cando o escoitei no blog de Berta Delgado Melgosa, era Kurt Vonnegut. Conteillo a vostedes o venres pasado. Lin algo seu, hai moitos anos, pero non gardo boa memoria delo acaso por confundilo moito, sen razón ningunha aparente, con outro escritor, este europeo, coido que holandés, ou danés, vaia, de por aí, que escribiu un libro sobre o camiño de Santiago. Este segundo e esquecido escritor non me seduciu coa súa obra, nin moito menos. Non recordo nada dela senón as constantes digresións de todo tipo; millor dito, esas historias colaterais que fan esquecer o fío da historia que se pretende contar e queda así esvaecida, oculta nunha mesta silveira narrativa na que quedas enmarañado e confuso; digresións que neste caso son, ou tal recordo, desprazamentos constantes a lugares moi afastados do propio Camiño, un luxo; pero non un innecesario luxo literario r que o que deixa en evidencia é a escaseza de recursos narrativos e de coñecemento a cerca do tema central proposto.
A razón de porque se poden confundir dous nomes tan distantes coma os de Kurt Vonnegut e máis o de Cees Nooteboom ven sendo algo que escapa á miña capacidade de comprensión. Pero así é. Tamén a razón de porque esqueces unhas obras e recordas outras, ou non recordas nada máis ca unha sensación estraña provocada pola evocación do seu nome. No caso de Nooteboom unha difusa relación coa nouveau roman, un movemento literario que nunca fun quen de dixerir facendo unha boa dixestión del. Sempre me produciu regurxitacións, que lle vou facer.
Como se pode ver non teñen nada que ver o un có outro. Vonnegut meréceme outra consideración pese a que tampouco non saiba xustificala debidamente. Recordo algunha consideración súa; por exemplo, a de que o verdadeiro terror estriba en se espertar un día e ler no xornal que compañeiros teus do instituto están formando parte do goberno do teu país.
Moito recordei tal apreciación, os meus compañeiros de instituto saberán por que. Tamén saben o que tal penso encol da condición humana, sublime e abxecta, mesquiña ou xenerosa, pero que en conxunto adoita darnos máis dun susto. Considerado no seu conxunto o ser humano non me gusta moito; en troques, o seu humano considerado dun en un, atráeme moito porque é nel onde se dan a bondade e outros elementos da súa condición que fan aceptable a vida. Non se escoita moito falar de bondade colectiva, por exemplo; pero si de maldade grupal, si de tolemia tribal... e por aí seguido.
Vonnegut dixo que a misión do home na terra -coido que considerado colectivamente- estriba en tirarse peidos. Esta comparación que nos iguala coas vacas, causantes que son elas en gran parte do burato de ozono existente na Antártica, pese ó que poida ter de atinada, non me entusiasmou, nin me entusiasma moito. Antolláseme demasiado entrópico e un moito escatolóxico.
Sen embargo a suxestión de Vonnegut de que, pra poder valorar debidamente se unha obra pictórica é boa, hai que ter vistas outras dez mil antes dela, esa xa si me vai parecendo máis atinada e, nalgunha medida, váleme tamén prá obra literaria malia que a cifra a considerar non sexa tan alta pra ser aplicable ó noso gremio.
Os escritores do meu tempo, este xa non o é por moito que algúns pretendamos aferrármonos a el, perdiamos moito o noso enredando con este tipo de cuestións e aínda con outras. Vonnegut, por exemplo, foi ocupándoo moito ó escribir encol da política estadounidense da súa época, pois tanto lle debeu preocupar. Có de que escribira ciencia ficción eu non me meto.
Destas cousas, e de moitas outras colaterais a elas, quen sabe moito máis ca min ven sendo esa Berta Delgado Melgosa á que me referín nestes días, por algo é doutora na materia literaria e por elo é que de manter un blog e máis unha páxina web cuxa lectura lles recomendo, encarecidamente, a aqueles letraferidos que vaian quedando logo do desastre literario destes tempos nos que a condición humana continúa existindo pero nesta ocasión allea ás individualidades ou ofrecendo como protagonistas uns feitos desenvolvidos por xentes que pode que sexan de carne e oso, pero case sempre sen a emoción, sen o estremecemento que toda vida humana debe levar consigo. Passolini, cando escribiu "Teorema" xa debía saber algo desto, sabíao seguro. Por iso a súa linguaxe literaria foi outra e cinematográfica; outro o seu ritmo narrativo. Afeitos que empezabamos a estar á linguaxe icónica cumpría remedala no eido literario e por ái seguimos.
Agora temos unha literatura moi de "efectos especiais", de accións bélicas, rápidas e sucesivas, nas que todo sucede a capricho dos guionistas e o director, como se fose unha película de Bruce Willis. E aínda menos mal se é de Bruce Willis porque hainas ben peores cando non estéticamente inferiores: ver proxectar un coche, lanzado a toda velocidade, aproveitando a encostiña que salva un desnivel, pra que acabe por bater contra un helicóptero que sobrevoa a saída do túnel dunha autopista ata pode resultar, cando non fermoso, sorprendente. Ou sexa cousa de mérito, tamén cousa de mérito.
Estes tempos, contemplados dende a miña vellez, antóllanseme equivalentes a aqueles do século XVIII nos que proliferaron as noveliñas de pastorciñas que falaban coma señoritas de cidade, cando non como damas cortesás e o mundo seguiu funcionando a despeito da literatura que aquela sociedade fose quen de ofrecer á súa cidadanía. Claro que pasou o que pasou e dende Cervantes a Galdós e á nosa dona Emilia o reino de España non foi quen de ofrecer un corpus novelístico que pagara minimamente a pena. O que pode servir de exemplo chegada a hora de considerar outras derivas, as nosas e actuais.
