Opinión

A morte e o tremor do arbusto

Hai moitos anos, tantos que aínda lle tiña un tremendo medo a morte, un medo que diríamos pánico, pensaba que "o home é un milagre químico que soña". Foi nos anos oitenta do pasado século cando o pensei e así o escribín no "Xa vai o Griffon no vento", esa novela da que xa ninguén se acorda e que se a queres ler vas ter que ir buscala por aí fóra. 

Agora perdinlle ese ancestral medo que lle tiña á desaparición do ser. Acaso sexa así por que din en pensar que a morte é un sono despoxado de soños, alleo de todo ó don de soñar, algo que nos fai enteiramente humanos. O finado profesor Ogando Vázquez, que nos fixo memorizar as "Coplas (de Jorge Manrique) a la muerte de su padre" moito teimou e nos fixo cismar con aquel par de sextinas que din: "No se os haga tan amarga la batalla temerosa

que esperáis pues otra vida terrena más larga, la de fama tan gloriosa aquí dejáis; aunque esta vida de honor tampoco es eternal ni verdadera, mas con todo es muy mejor que la otra temporal, perecedera". Memorizando estas coplas soubemos da transición da Idade Media ó Renacimiento e ó recordalas agora relacionámolas co transito vital que nos trouxo, dende a vellez da mocidade, a esta mocidade da vellez que esperamos ir superando pouco e pouco. 

O ainda latente coronavirus fíxonos perder amigos. Uns acadaron un certo recoñecemento, unha certa "fama gloriosa" e outros xa habitan tan so no noso recordo, mesmo os de certa sona porque, a estes, a Historia vainos espindo de vagar xa que outros son os xeitos de entender a vida que nos traen os tempos, tan distintos dos que eles profesaron, vindo dar fama gloriosa a outro tipo de individuos. Moitos deles xa só viven nos nosos corazóns. 

Creo que foi en "Memorias de Ultratumba" o libro que Otero Pedrayo deixou aberto, boca abaixo, enriba da mesiña de noite o día que morreu, onde Chateaubriand deixou escrito que a súa fidelidade á memoria dos seus antigos amigos debía darlla tamén ós amigos que lle quedaban pois pra el nada descendía á cova; todo canto coñecera seguía vivindo ó seu redor de acordo coa doutrina india que afirma que a morte, ó tocarnos, non nos destrúe, senón que tan só nos fai invisibles. Incluso, engado eu agora, invisibiliza de paso os nosos soños. Oxalá teñan razón os frades bieitos cando afirman que a outra vida consiste na contemplación do luminoso rostro de Deus, esa Luz inextinguible.

Posiblemente uns e outros teñan razón, Chateaubriand e Manrique, os frades e aqueles que pouco e pouco lles fomos perdendo o medo á morte. Á propia e á dos amigos que nos foron deixando e que agora non os vemos pero que ós que sabemos "aí", non sei moi ben onde, pero aí, mesmo a carón nosa; que dicir dos nosos seres máis queridos?

Dicía Machado que o golpe dun ataúde en terra é algo perfectamente serio. Escribiuno, sen dúbida, cando aínda se inhumaban os corpos dos defuntos, antes de que se estabulasen neses nichos que son como arquivadores de soños e recordos, ou antes de que se cremasen pra ser esparexidos no aire, sobre a tona do mar, tamén na dun río, ou costa embaixo dunha braña, logo de seren reducidos a unha pouca cinza, comprimida nunha furna, metálica unhas veces, de cerámica en ocasións; unha furna que non poucos deixan pousada nunha esquina da súa sala de estar pra contemplala de vez en cando e deixar que o espírito, a lembranza do finado nos visite; esoutra forma de convivencial habitabilidade.

Non han ser moitos, desgraciadamente, os que recorden a José Antonio Silva. Foi xornalista e presentador de televisión (o primeiro que fixo “Informe semanal” na TVE) foi piloto de aviación e tamén foi escritor. Cando morreu as súas cinzas foron ciscadas no mar, agás unha presa delas que foron dar ó precioso xardín dun antigo armador de bous, surtos que estiveron no peirao de Portosín, e enterradas non recordo xa se ó pé dunha glicinia ou dunha buganvilla. 

Eu fun moi amigo del, de José Antonio Silva, pero non puiden asistir á súa incineración. Tempo despois, cando regresei e visitei a casa dos amigos que acolleran as súas cinzas no seu xardín, indicáronme onde as depositaran. Achegueime ó arbusto e cando estiven ó pé del, este, axitouse cun tremor que recordaba ó estremecemento dunha oliveira cando un tractor abanea o seu toro pola base, axitándoa, pra que solte os seus froitos. Foi impactante. Quedamos todos abraiados e en silencio. Demorámonos un pedazo en volver falar. Debe ser certo o que escribiu Chateaubriand. Cando me da tristeira -e a pandemia pon triste a calquera, mesmo agora cando tantos hai que pensan que xa está superada- adoito recorrer a el, a Chateaubriand. 

Como comprenderán a culpa non é só de Otero Pedrayo. Penso que tamén o é aquela maldita educación que nos fixo medrar baixo o medo ó Deus do "dies irae", aquil "xuiz vingador" ameazante e cruel. Eu sonlles máis do Cristo Luz, do que xurdiu da escuridade da cova, que do crucificado. Qué lle imos facer se sempre evitei ser consecuencia deste, o do día da ira.

Debe ser por iso polo que recorro a Chateaubriand buscando nos seus escritos as respostas das que eu carezo prás preguntas que me sigo formulando. Logo fago como el de xeito que "cando o tempo é ruín (este da pandemia de certo que o é) retírome a San Pedro ou ben pérdome polos museos deste Vaticano que ten once mil habitacións e dezaoito mil ventás. Que soidades de obra mestra! Chégase a elas por unha galería en cuxas paredes están incrustados epitafios e vellas inscricións: a morte semella ter nacido en Roma".

Polo menos a que si debe ter nacido alí é a concibida polos homes. A concibida por un Deus luminoso e creador ten que ter sido desprovista de tormentos aínda peores que os padecidos eiquí porque Deus non pode ter enviado anxos aparcacoches só ós ministros, nin dado coñecementos de biótica de fetos non natos tan só a algúns cardenais, porque ese deus non se tería levado dunha sentada tanta xente amiga e boa. Coido eu.

Te puede interesar