Opinión

A orixe das miñas tiritas

Non sei o que dirían os seus colegas de ter lido o que Gustave Flaubert lle escribiu a mademoiselle Leroyer de Chantepie o 8 de outubro do 1859. 

Un adicto ó traballo, como foi Flaubert, quen de empregar anos documentando unha novela antes de se poñer a escribila, se iso non é estar xa escribíndoa, claro, perdendo o tempo entretido en lle explicar a unha aristócrata rural, chea de escrúpulos, aquilo que a puidera conducir a amar a vida; coido que ignorando sempre se o estaría a facer con algún bo resultado coa aquela súa amiga, tan chea de preocupacións sociais e de amor á literatura como de limitacións que a manterían coutada antes de se casar e ir vivir a Rusia, se recordo ben o que levo lido encol dela.

Non sei o que dirían os colegas de Flaubert de ter lido o que vou reproducir de contado ou algunhas outras opinións súas encol doutros dos seus coetáneos. Pero sei que lle escribiu isto a Marie-Sophie Leroyer de Chantepie: "Acaba de aparecer algo magnífico; La Légende des siècles, de Hugo. Endexamais este colosal poeta chegara tan alto. A vostede, que aprecia os ideais e que os sinte,recoméndolle as historias de cabalerías que se atopan no seu primeiro volume. Que entusiasmo, que forza e que linguaxe! Escribir logo dun home así é algo que desespera." 

Ninguén, coido eu, se vai poñer agora a cuestionar a enorme altura literaria do autor de "Madame Bovary"; pois ben, dende esa altura Flaubert era quen de escribir así a unha colega respecto doutro ó tempo que o era de llo dicir directamente a un seu igual, ou case, pois así lle escribiu a Ivan Turguéniev: "O que máis admiro do seu talento é a distinción, algo supremo. Vostede atopa o xeito de construír verdade sen caer na banalidade, de ser sentimental sen facelo na cursilería e de acadar o cómico sen caer na menor baixeza. Sen buscar efectos sorprendentes acada vostede efectos tráxicos polo mero acabado da composición. Ten vostede a aparencia de ser un home benigno, pero é moi forte. "O pelexo do raposo unido ó do león", como di Montaigne".

Hai que ler a correspondencia de Flaubert. Noutra carta posterior afírmalle a Turgueniev falando de si mesmo: "Intentei vivir sempre nunha torre de marfil. Pero unha maré de merda rompe contra os seus muros e está a derrubala". Ignoro se o seguiría facendo, logo do 13 do mes de santos do 1872, día no que escribiu tal cousa. Tampouco non sei que pensaría Turgueniev, namorado que viviu de Pauline Viardot, dunha cantante á que seguiu por Rusia adiante e que, cando a merda comezou a bater contra del, non contra ningunha torre de marfil na que se refuxiase, senón contra os seus escritos a favor dos que el denominou nihilistas, marchou de Rusia pra acabar morrendo en Francia, nos brazos da súa amada ou, cando menos, na súa casa.

Non recordo ter lido, por teren sido escritos no noso eido literario, gabanzas equiparables ás de Flaubert, feitas dende a grandeza humana e literaria e s¡, en cambio, mesquindades tan ruíns que puideran ser confundidas ou tomadas como esa mesma maré que por pouco bota embaixo a marfileña torre flaubertiana. Escuso poñerlles exemplos. Hai anos, estas liortas literarias, interesaban e entretiñan a algunha xente, pero hoxe xa nin iso.

Hai anos escribín o nome dun novelista lugués acaroado ó de Cunqueiro. Non pretendía equiparalo. Ben sei eu que un escribía dun xeito e que o outro o facía doutro, ben distinto, ó mesmo tempo que ben distintas eran (e son) as súas concepcións a prol da vida e da literatura. Pero o novelista que eu citei sabía, na miña opinión, construír novelas mentres que de Cunqueiro se pode dicir que non escribiu ningunha, que non escribía novelas, vaia, senón que as contaba, maxistralmente por certo.

O caso foi que o novelista lugués, ante o eloxio, se sentiu tan ofendido que o xulgou coma un despropósito tan grande que alcumou a columna -que eu mantiña no xornal no que o meu artigo fora publicado- como "unha desas tiritas..." Gustóume tanto o de "tiritas" que a partires daquela a miña columna pasou a se titular "A tirita". Estamos tan afeitos á maledicencia de café que os eloxios acaban por ser tomados como insultos.

O caso é que todo isto ven a conto dunha intervención de Berta Delgado Melgosa no seu blog "Monólogo interior", tamén na súa páxina web, que moito lles recomendo, falando a propósito da calidade literaria e de como determinala. Coido que tamén como recoñecela e mesmo tamén de como dar con ela. Fíxoo acudindo a anécdota dun escritor norteamericano, do que non fun quen de lle pillar o nome, que lle preguntou a un seu amigo pintor como era quen de discernir a calidade dun cadro. 

O amigo dese escritor ianqui respondeulle de contado que tendo visto antes dez mil obras pictóricas. Non creo que sexa preciso ler tantas novelas, amén de que se me antolla unha cifra difícil de acadar. Poñamos que moito ler, o que se di moito, é acadar unha cifra de cen ou cento e medio de libros anuais. En dez sumarán coma moito mil cincocentos libros; en vinte tres mil, en corenta seis mil e pare vostede de contar. Non creo que Flaubert lera tanto, pode que si, pero ignóroo.

Entre nós non coñezo moita xente que teña sido quen de acadar tamaña cifra de volumes lidos. Corenta ou cincuenta mil son moitos libros de deus e se aínda por riba é un escritor o que os le o mesmo non lle queda tempo a escribir os seus propios. Agás que a súa sexa literatura de entreteñemento, literatura desa na que non asoma a condición humana por ningures e todo se limita á descrición de feitos e sentimentos esperables. Por dicilo rápido, a distancia que media entre a obra de Vargas Llosa e a de Corín Tellado que, curiosamente, el valorou como o fixo.

Te puede interesar