Hai unha ou dúas semanas, lin un artigo que me sorprendeu. Nesto da elección das lecturas periódicas estoulles moi afeito a comer de todo, pois así mo aprenderon na miña casa; quero dicir, na dos meus pais, pois non hai que esquecer os anos de internado e o dados que son, en todos eles, a endereitar a curiosidade dos nenos nuns sentidos ou noutros; pero non en tódolos sentidos, facendo así uso da liberdade e logo poder respectar as eleccións consecuentes a tal proceso. Quero dicir, pero non xustificar, faltaría máis, que sigo a Manuel Jabois e a Luis Ventoso, que leo a José Luis Barreiro e desfruto con Santiago Jaureguizar; ou que Juan Tallón e Mercedes Corbillón (vaia, sen telo preparado me saíu un pareado) son dous escritores que me enchen de emoción. O artigo que me sorprendeu foi un da última citada.
A Mercedes recórdoa, caladiña e atenta, oculta tras duns seus ollos grandes, na aula na que non sei se o pretendía, pero non pasaba desapercibida. Qué pensará, que dirá esta rapaciña que non di nada?, preguntábame entón. Quedeime sen sabelo. Tardarían anos ata que puidera enteirarme delo; ou sexa, ata hai uns poucos anos cando comezou a vender libros e a falar deles. Algo que ven facendo con arte e moi bo criterio, o que non é nada fácil.
En ben poucos anos, outros non o conseguen en toda unha longa vida, Mercedes converteuse nunha referencia culturalmente importante e necesaria; nunha columnista sólida e amena exercendo o seu novo oficio dende a independencia e a liberdade. Eu leoa sen falta na súa columna semanalmente publicada nun dos xornais que ilustran a moi leal e liberal cidade d’A Coruña.
Haberá uns quince días, ou por aí, que lin a súa columna dos venres. Aínda non ma saquei da cabeza. Era distinta a todas as anteriores, moi distinta e non me atrevería eu nin sequera a suxerir que fose millor ou peor cas anteriores. Era distinta. Intento recordala e non o consigo. Preguntarase entón o lector curioso como é que non consigo esquecela. Direillo. Porque era unha sucesión de parágrafos que non tiñan moito ou nada que ver os uns cos outros, pero que sen embargo producían unha sensación de unidade á que non fun quen, dende entón, de subtraerme.
A mañá seguinte da lectura do artigo que comento, fun mercar a segunda novela de Manuel Jabois, a titulada “Miss Marte”. Léralle a primeira, pero non a titulada “A estación violenta”, senón a titulada “Malaherba” que moitos consideraron como tal, com primeira, acaso pra poder dispor da mala uva precisa como pra tildala de “novela de iniciación”; recurso este do que se bota man cando hai que dicir algo malo e un non se atreve... polas razóns que sexan, tantas que poderían dar lugar a unha tese de grao en psicoloxía, por non dicir outra cousa.
Agora levo lida a metade desta segunda entrega en Alfaguara -a miña editorial da que saín grazas a xestións das que darei conta na próxima entrega, a de “A conto do literario”; hoxe non toca- e sucédeme con ela algo semellante ó que me pasou e pasa coa columna de Mercedes. Non ma dou sacado da cabeza. Refírome de novo ó xeito acadado coa súa redacción.
Aparentemente fragmentada porén, “Miss Marte” conta cunha continuidade, é dicir, cunha estrutura interna que mantén a atención do lector e ó tempo vai construíndo ese universo que toda novela debe conter, ese kosmos harmónico e cabal, sen o cal non sería nunca unha novela por moito que Cela se empeñase en nos dicir que novela é todo libro que na primeira páxina diga que é unha novela. Iso afirmaba Cela. Torrente sostiña que unha novela é a historia do que lle sucede a alguén nalgures. Escollan a que prefiran.
“Malaherba” era algo máis ca unha novela de iniciación e esta de agora, “Mis Marte” ven sendo unha epifanía, cando menos pra min. Hai moitos anos, lendo “Teorema” a novela de Pier Paolo Pasolini pasoume tamén algo así. Decateime, ou cando menos crin caer na conta, de que xa non se podía escribir como antes. O cine influenciara xa de tal maneira o vello xeito de narrar historias que, a partires de aí, facíase indispensable escribir cunha linguaxe que respondese máis á secuencia narrativa das películas, onde todo sucedía máis a presa, e nas que o flash back xa non constituía un misterio. Que acabe de afirmar que caín na conta non implica que logo acertase eu a escribir de tal maneira...por moito que a partires de entón o veña intentando.
Agora, entre Mercedes e Manuel, acabo de saber que xa se escribe doutro xeito. Quizás iso se deba a un efecto twitter, ou instagram; en resume, a algo relacionado coas redes expendedoras de píldoras sospeitosas de intelectualidade, que comeza xa afectar ós literatos máis novos.
Esa fragmentación da realidade, presentándoa en flashes de maior ou menor duración, pero sempre pantallazos dunha brillante luminosidade que se poida confundir coa intencionalidade propia dun poema, é algo que indica que os tempos de novo se adiantan e cambian, se adaptan ás novas realidades e conforman así o noso xeito de ocupar o mundo, de abranguelo e ver de nolo explicar a pouco que as lecturas nos axuden. Quizás, digo isto porque nunca se sabe e que, tamén por iso mesmo, eu xa non volva escribir novela algunha facendo así boa a API, a síndrome de A Puñeteira Idade, indicadora de que outros son xa os lugares e outras son xa as xentes que deberán ocupalos. A Historia é unha sucesión de “quítate ti que me poño eu” e hai que ser conscientes delo.
Porén non aseguro que acabe facendo isto que acabo de dicir. Intentar non intentarei escribir dun xeito distinto a como o veño facendo dende sempre, pero vai ser pouco doado que deixe de escribir: é o maior e millor xeito de liberdade que se me leva consentido todo ó longo da miña vida. Non sabería facer outra cousa e antes que deixar transcorrer os días sen facer máis nada non creo que me gustase vivir. Así que, resígnense meus queridos lectores, eu sigo; fágoo, fareino sen por elo deixar de desfrutar do que escriben os máis novos que, avísolles, tamén han chegar a vellos.
