Moito é o que a min me marabilla esa nosa disposición -que algúns considerarán propia da nosa natureza de galegos- pra aceptar con bovina resignación todo canto se nos bote enriba. Levamos séculos procedendo así. Só en esporádicas oportunidades, propias da nosa historia, reaccionamos plantándolle cara a esas que habitualmente son coñecidas como as circunstancias; as mesmas que di Ortega e Gasset que definen e cualifican a cada un de nós, pero que é doado admitir que tamén o fagan cunha colectividade de individuos. Con todos nós como galegos.
Na súa "Proposta pró uso universal da manufactura irlandesa" considera Johathan Swift que nas Sagradas Escrituras se di que "a opresión fai entolecer ó home sabio" e que, xa que logo e falando en consecuencia, a razón pola que algúns homes non entoleceron é sinxelamente porque non son sabios. Nembargante, segue a considerar Swift, "sería desexable que a opresión puidese aprenderlles un pouco de sabedoría ós parvos". Algo de contradición hai nelo, pero valer válenos ós efectos pretendidos. Nós non aprendemos nin a nos facer os parvos. O que é peor, aínda por riba imos de listos.
É de supoñer, e polo tanto de admitir, que ós irlandeses non lles parezan demasiado mal consideracións tan contundentes como a que se agacha nas liñas transcritas inmediatamente antes destas. Nin tampouco hanlle parecer mal ós irlandeses que, ó non ser sabios, non entoleceran; nin tampouco a aqueles que séndoo, que sendo sabios, cederon á opresión; senón entolecendo, si aparvando o máis sinxela e comodamente posible.
Disque nós asemellámonos moito ós irlandeses, mesmo que somos parte desas nacións atlánticas vinculadas dende sempre por unha cultura, entendida sexa esta no seu sentido máis antropolóxico posible. Vinculados por unha cultura común que, excepción feita da fala, permaneceu de xeito diríase que inmutable dende o comezo dos tempos. Se non ata agora mesmo, si ata hai case que nada; dado que, ata hai case que nada, falabamos cos nosos mortos coma eles falan; relacionabamos coa comida coma eles se relacionan, e mesmo cantidade de ditos frases, afirmacións, miserias e alegrías comúns as compartiamos malia a distancia e ó descoñecemento mutuo.
Se isto é así como se propón, e pode que si o sexa, deberemos admitir que o dito polo crego rebelde e ácido coma un leite callado (de aí debe vir o de ter mala leite) tamén o deberemos admitir como aplicable a nós os galegos que, como os irlandeses, tamén temos parvos que non entolecen e sabios que se acomodan e aparvan non vaia ser o demo que os collan nun despiste de sinceridade.
Sempre fun lector atento de Jonathan Swift e máis tamén dos poucos clásicos irlandeses que o tempo foi pousando ó meu acado. Hai moitos anos traducín os poemas de James Joyce de "Chamber music" (publicáronse nada máis ca metade deles, en "Grial") e pra facelo, dadas as miñas limitacións e inseguridades, manexei de paso as traducións ó castelán que caeron nas miñas mans. Se teñen a man das súas algunhas desas traducións e poden cotexalas co orixinal en inglés han ver como acaen moito millor na nosa fala que na común española onde todo é máis forzado e menos musical, menos rítmico e de máis difícil acceso interpretativo. Estoume indo, senón polos cerros de Úbeda, si polas fragas do Caurel. Disimúlenmo.
En realidade do que eu quería falarlles era de que fan de nós un pandeiro mentres que nós eiquí estamos, tranquilos coma bois mansos, consentindo con todo, con todo transixindo.
Non é que nos suceda exactamente, como advertía Swift, que "o goberno que se exerce sen o consentimento dos gobernados sexa a máis exacta definición dos gobernados". Pero convirán comigo en que aceptar sen máis todo canto se nos bota enriba e nos prexudica -dende as cotas pesqueiras ás peaxes das autopistas, dende o prezo do leite ós recortes neste e naquel outro servizo social- paréceselle abondo, xa que non a un flagrante escravismo, a unha submisión obsecuente e cabrona da que xa vai sendo moito hora da que nos desprendamos.
Swift, o crego medio atravesado o explica moi ben... segundo eu o entendo. A ver que lles parece a vostedes: "As persoas sometidas durante moito tempo a penurias perden pouco a pouco a noción mesma da liberdade; vense a si mesmas coma criaturas dignas de compaixón e cren que tódalas imposicións á que lles somete unha man férrea son legais e ineludibles".
Estaranos pasando algo así? Swift realmente foi un tipo algo atravesado. Cando menos foino o abondo como pra confesar que tiña reunido material máis que suficiente pra probar a falsidade da definición do ser humano como un animal rationale e demostrar que tan só é rationis capax argumentando que iso é tan certo como que grazas a elo foi quen de escribir ás Viaxes de Gulliver. Viaxes feitas, recordeno, ó pais dos xigantes pero tamén ó país dos ananos, non exactamente ó que debeu inspirar a Celso Emilio pero a un moi parecido.
A nós, de salvarnos algo, ou de condenarnos, vaian vostedes sabelo, será a compoñente poética da nosa condición. Fomos nós que, a través de Amerghin lles enviamos alá a poesía; o que quere dicir que, a condición poética e moito máis nosa ca deles pois témola máis interiorizada e lastranos en moita maior medida ca eles. Acaso o Castelao escritor, ese do que tan pouco se fala, sexa o contrapunto de Swift e o seu humor o máis distanciado do exhibido polo cura irlandés. E así sucesivamente con todo... e con todos. Tamén comigo, que quería escribirlles de que hai que espabilar e acabei dándolle voltas, e voltas, e máis voltas, tantas como as que pode dar un can antes de se deitar pra botar unha sestiña. Unha sestiña gratificante que, baixo un sol da invernía, coma o que loce hoxe mentres escribo, entre pola ventá da galería e induza un sopor doce e mol, impropio destes días de inverno que tan aciagos están a nos resultar.
