Opinión

Pau se remas, pau se non remas

Non se sabe se estarán chegando, ou non, os tempos dos que falaba Chateaubriand ó se referir a aqueles de antes e de despois da civilización, cando xa non se ten ou xa se carece do gusto polos goces intelectuais e o que se busca é a representación de obxectos sensibles. Ó lelo, non entendín moi ben o que quería dicir. Así que seguín lendo.

 O que escribiu a continuación foi unha afirmación que non sei se será unha valoración ou algo que tampouco non sei moi ben como cualificar en tanto que nela ven suxerindo que eses tempos se caracterizan porque neles, os pobos, empezan e terminan con gladiadores e marionetas e neles os vellos e mailos nenos son crueis e puerís. Non sei que dicirlles.

De entrada o que penso é na banalidade do mal, da que falaba Hannah Arent no seu libro así titulado ó afirmar que na medida na que realmente se poida superar o pasado, tal superación, consistiría en ser quen de narrar o que sucedeu. 

O feito de que diga consistiría en vez de consistirá denuncia a súa convicción de que a súa afirmación defina máis un desexo que unha posibilidade de que sexa certa a narración unha vez chegados o caso e maila oportunidade. E suxire tamén unha pregunta: a de ó non dar superado o pasado e ó non ser quen de narralo sexa inevitable que os vellos se tornen puerís e os nenos de volvan crueis.

Pra narrar é preciso pensar antes, reflexionar antes sobre o que se quere dicir estruturándoo na nosa mente dun xeito ordenado e limpo de adherencias de todo tipo. Pensar, segundo di Hannah Arent, e estar completamente vivo veñen sendo a mesma cousa. Non pensar conduce á vellez, á decrepitude, e reduce as posibilidades reais de estar completamente vivo, o que é tanto como dicir que se empeza a estar parcialmente morto. 

Sucede, e así volve advertilo Hannah Arent, que non hai pensamentos perigosos porque o que é perigoso é o feito de pensar. E aí é onde debe radicar o conflito: pau se remas, pau se non remas. Pau se pensas, pau se non no fas. O home é un lobo pró home. Quizás tamén por iso os pensadores sexan regularmente maltratados todo ó longo da historia, pois eles teñen o descaro de narrar do que os demais carecen ou do que non poucos acordan renunciar a el.

Quen son os que non narran? Os nenos, que non teñen memoria, e mailos vellos que a perderon ou que prefiren esquecela. Esa perda da memoria, deliberada ou non, conduce necesariamente á amnesia. Se o que se suxire é aceptable, aceptable será que se recorde un libro do que xa temos falado eiquí: o de Geraldine Schwarz titulado, precisamente, "Os amnésicos" publicado non hai moitos meses por Tusquets.

Gerarldine Schwarz é neta dun nazi alemán e máis dun xendarme colaboracionista francés e describe cunha perfección extrema a "historia dunha familia europea", que é como se subtitula o seu libro. Unha familia que, nas súas dúas ramas paternas, prefire esquencer. Faino de xeito que fai certas as afirmacións de Chateaubriand recordadas ó principio: os vellos se tornan puerís, os nenos crueis e empezan a asomar o seu peteiro os gladiadores, os galos de pelexa, e tamén e por suposto as marionetas, os monicacos dos monicaquiños, que diría don Vicente Risco, que han formar no numeroso exército de amnésicos, daqueles que nin se enteiraron, nin se queren enteirar, nin vai haber xa quen llo recorde.

Como verán, os que ata eiquí deran chegado, hoxe deume por resultar plúmbeo, chumbizo se o prefiren; que lle imos facer. Pero é que escoitei na tele, no noticieiro das tres da tarde, que acaba de facerse público que, no que levamos andado de século, o coeficiente intelectual medio da poboación de países coma o noso, leva descendido algo máis que notablemente. Cousa das novas tecnoloxías, penso eu.

De ser certo o anterior, tal feito explicaría moitas cousas, entre elas a amnesia e maila, crueldade; a incapacidade de pensar e a puerilidade, os novos gladiadores e a multitude de xentes sen capacidade de narrar, sen gañas de facelo e, o que é aínda peor, sen gañas nin necesidade de que lle narren calquera cousa que lles devolva o tempo que queren esquecer ou desexan ignorar.

En a penas unha década celebraremos o centenario da proclamación da Segunda República española e de seguido o comezo da Guerra Civil e da cruel posguerra que se viviu entón e que estamos empeñados non en que no nola narren senón en que, uns e outros, so queiramos que nos conten aqueles aspectos de todo ela que non nos faga pensar e que se limite a conformar renovado o noso sentimento.

Como é posible tamaño desaxuste histórico? Algo se nos atravesou no noso imaxinario popular, algún proceso esquizoide padecemos que é como pra que reflexionemos dunha bendita vez en qué por que razón os nosos amnésicos son dous, a saber: un que só quere falar e desculpar o acontecido do bando coñecido como republicano e outro identificado co bando recoñecido como nacional, cada un coa súa desmemoria, case cen anos despois.

Estaralle a Historia dando a razón a Chateaubriand? Sería terrible que fose así porque non sería antes da civilización senón despois dela. Empezamos a non desfrutar dos goces intelectuais e a nos perder na busca da representación dos obxectos sensibles. Somos como Chateaubriand dixo do seu no seu momento, un país cansado no que os maiores acontecementos xa non son outra cousa máis que dramas interpretados pra nos entreter, pra nos divertir mirando a tele pois, os acontecementos ocupan ó espectador deles, ou sexa a todos nós, mentres transcorren diante da nosa vista nas grandes e pequenas pantallas que sempre temos diante, e que cando se apagan non nos deixan máis ca un recordo van e inconsistente sobre o que xa non somos quen de pensar nada... ou case nada.

Te puede interesar