Hai xa moitos anos, non sabería dicir cantos, que lin a magnífica biografía, excelente novela e magnífico libro que Max Gallo escribiu encol de Napoleón Bonaparte. Esta cualificación débolla a Gonzalo Torrente Ballester -cuxo vixésimo primeiro cabodano tivo lugar hai poucos días, o 27 dos mes próximo pasado se non me equivoco- quen, falándome da novela de Umberto Eco "O nome da Rosa" díxome dela que era moito máis importante como libro que como novela. Tiven que concordar con el. Da novela aprendes máis cousas como lector que como escritor. Como lector aprendes cantidade de cousas que ignorabas.
Se non lles parece mal direilles que, ó meu entender, a súa estrutura cruxe nalgúns momentos algo máis do que a súa arquitectura total permitiría. Consinto en me expresar deste xeito porque, grazas á distinción sinalada (e a algunhas outras cousas máis) caín na conta, por exemplo, de que aprendes máis de estrutura novelística lendo a Torrente que a Cela sendo este, como é, un extraordinario prosista e un algo máis que excelente novelista dono dunha bagaxe que ven de Quevedo e dalgún que outro dos clásicos da literatura española do Século de Ouro, mentres Torrente posiblemente veña dun xeito directo d'O Quixote. En fin, vou deixar de falar coma o que non son que xa me vai chegando.
A novela de Max Gallo, que foi polo que empezamos, non sei onde me quedaría. Seguro que nalgún domicilio anterior e da man dalgunha das nais das miñas fillas, pero non é cousa de preguntar por ela. Acabo de me acordar deso ó par de o facer de Napoleón e dalgunhas das súas afirmacións relacionadas dalgún xeito con nós, cos moi sufridos habitantes deste reino chamado España no que reinou o seu irmán Xosé, sen que aínda figure moi e debidamente referenciado en non poucos dos nosos manuais de Historia e no que persiste non pouco a influencia do Código Civil Napoleónico malia que millor sería que aínda persistise un pouco máis ou, cando menos, os seus xeitos e maneiras de entender e aplicar o Dereito e a Xustiza.
Do seu irmán Xosé, do noso Xosé I, di Napoleón que "perdeu a cabeza, converteuse por completo nun rei! A fantasía de ditar ordes e de traballar non a tiña Xosé máis dunha vez ó mes... créese un militar, e de talento." Non deixa de ter graza que quen o fixo rei o critique tan acerbamente por se comportar como tal. Os máis dos historiadores españois tratan a Xosé Bonaparte no mesmo sentido que o seu irmán, o emperador que se coroou a si mesmo, e ó día de hoxe aínda pervive o alcume de Pepe Botella aplicado a Xosé I, cando todo evidencia que non foi certo que bebese ata tal estremo de merecer o cualificativo. Por se non fose abondo co sinalado, Napoleón, dalle que dalle, espétalle o estoque final ó seu irmán: "Hoxe non daría nin un cabelo por ter a Xosé en España en lugar de Fernando (príncipe de España convertido en Fernando VII)".
Fernando VII foi un felón en varias ocasións da súa traxectoria política. Foino co conxunto do Estado e mesmo co seu pai, o foi coa Constitución do 12 e volveu selo cando e como o tivo a ben, pois tan amigo foi de aquilo de onde dixen digo, digo Diego.
Certo que as afirmacións feitas por Napoleón están descontextualizadas e haberá que consideralas no momento, lugar e circunstancias nas que foron ditas. Se a min se me viñeron á cabeza foi cismando arredor das afirmacións que os medios nos fan chegar, de forma continuada, procedentes dos líderes da vella garda socialista, de Felipe González, de Alfonso Guerra e aínda doutros máis próximos ou cercanos. Dixeron deles algo semellante os derrotados en Suresnes? Ignoroo, pero non o creo. Que sucede entón?
Acaso o que suceda sexa que vivimos tempos nos que a linguaxe está empezando a deixar de pertencernos. Chamámoslle fake news ó que antes se lles chamaba calumnias, ou bulos, betaos que din os portugueses, e ó facelo quitámoslles importancia, amolecémolas e facémonos foreiros dun xeito de entender o mundo que non é o noso. Pero esa e non outra é a condición humana e a xente cambia como advertiu sabiamente Camoens: mudan os tempos, mudan as vontades. Non é o mesmo estar en Elba que estar en Waterloo da mesma maneira que non é o mesmo ser un tenente corso que un emperador autocoroado.
En ocasións, en moitas delas, as afirmacións dos políticos puideran recordar á reflexión de Séneca na súa "Ad Lucilium Espistolae Morales" (XV, 95,30,31) ou pra simplificar en "Lucilio": "Castigamos os homicidios e mailos asasinatos individuais. Agora ben, que dicir das guerras e do glorioso delito de arrasar os pobos? (...) Feitos que cometidos de xeito clandestino se pagarían coa pena de morte, son eloxiados porque os comete alguén que leva as insignias de xeneral".
Se un veciño ou amigo insulta e calumnia, traizoa ou minte, nunca, ou cando menos dificilmente, llo perdoamos; pero se o fai alguén que luza no peito as invisibles insignias do poder político, teña sido este exercido no pasado ou o estea a ser no presente, non han faltar os corifeos que o aplaudan ó tempo de dirixir a opinión cara ás loubanzas (im)pertinentes. E mentres tanto a linguaxe se deturpa e envilece. E nós con elas.
Dicía Thoreau que tiña moito que aprender do indio e pouco ou nada do misioneiro. Teremos moito que aprender da xente común ou deberemos atender ó que nos indican eses misioneiros cuatrienais (cuatrienais no millor dos casos) ou deberemos estar atentos ás súas manifestacións entre eleccións e eleccións? Posiblemente deberemos prestar atención a uns e a outros aínda a risco de optar pola soidade. Hoxe recibín un vídeo brutal. Vese nel a un rapaz que foi pillado in fraganti e inducido con non sei que argumentos a manter as dúas mans no quicio da porta do coche no que pretendera roubar. Logo de non sei que reflexións que lle fan, de súpeto e con violencia, a porta é pechada e o rapaz queda coas súas mans prendidas e tronzadas mentres lle seguen facendo consideracións que mesmo estarían ben feitas, ignóroo porque non as entendo, de non ter o rapaz os dedos recén tronzados. Hai veces nas que non convén facer caso do que din os misioneiros ou mesmo a xente do común.Nas que convén a soedade. E ás veces nin así os teus te entenden.
