Sinto unha certa e real admiración cara os escritores dotados da precisa ambición literaria como para se entregar a ela esquecéndose doutras distraccións das que a miúdo nos axexan ós que formamos parte deste gremio algo chocalleiro no que eu mesmo me inscribo. Esa ambición instálate na perseveranza no oficio de escribir e non sempre está protexida polo talento. Tal carencia presupón ou ben unha caída na vaidade ou ben na camuflaxe da soberbia. A primeira non é lesiva máis que para aquel que estea dominado por ela; a segunda implica case que sempre unha agresión manifestada polo confesado desprezo daqueles ós que se lles recoñece o talento ó que nos referiamos hai tan só unha liñas sabéndoo suxeito a todo tipo de consideracións en sentido contrario.
A pesar de tódolos pesares o mundo semella estar ben distribuído. Resulta así que eses escritores non dotados de talento contan cunha cota de lectores que os valoren en función das súas propias condicións de persoas carentes dunhas pautas de análise que os conduzan a non considerar a literatura non só coma un pasatempo senón mesmo como un arte encamiñado á busca da beleza e xa que logo da harmonía. E tamén é así como o talento se pode converter na rocha coa que Sisifo camiñaba costa arriba, unha e outra vez, para nunca dar chegado á cima con ela, véndoa rodar monte abaixo estando xa a punto de acadar ese cume teimosamente perseguido.
Toda esta filosofía barata vénseme á cabeza relendo a Chateaubriand e recordando o escrito, eiquí mesmo, hai aínda uns poucos días, respecto da ambición e do talento e verbo dos construtores de mundos, dos demiurgos que consideraba Flaubert e dos contadores de historias que, por moitas novelas que escriban, non serán nunca quen de crear un universo harmónico no que habitar mentres se escribe, no caso dos escritores, e máis no caso dos lectores mentres deslizan a súa ollada polas páxinas nas que ese mundo, ese cosmos harmónico, esta sendo descrito. É evidente que o que estou hoxe a facer non é teoría literaria, nin moito menos. Máis ben é un falar por non estar calado; un laretar feito alegremente sen ter en conta a opinión dos profesores da materia que os hai e algúns moi bos.
Chateaubriand arriscouse a escribir que “a ambición para a que non se ten talento é un crime”. Eu non diría tanto e non vexo porque non hei de opinar por moi pobre que resulte a expresión desa opinión que, debo recoñecelo, vai cargada de tantos prexuízos como os que eu mesmo acumulo e que non son poucos; que van selo. En cambio si concordo máis co que o propio Chateaubriand afirma de seguido: “Como a ambición non sempre supón talento, por un home de xenio que se eleva temos vinte tiranos mediocres que cansan ó mundo” e que de paso, penso eu, aburren a un santo. Verei de explicarme, disimúlenmo se non o consigo; pero imos a elo.
Agora apenas hai xa moblerías, acabaron con elas esas fabricas de mobles que conseguiron que, primeiro, os teñas que montar ti na túa casa o que antes mercabas terminado de facer e que, logo, en caso de traslado domiciliario, teñas que tirar con eles porque, ó desmontalos, afrouxaches torcas e parafusos, tantos e tales, ós que lle estragaches a cama que lle fixeran unhas maquinas pensadas para furar conglomerados de madeira e non madeiras das que diriamos sólidas e verdadeiras. Pois ben, agora que xa non hai moblerías non sei como estará o mercado da arte pictórica pero, cando as había, vendíanse nelas máis cadros que en calquera galería de arte. Daquela, máis dun pintor amigo, sobreviviu economicamente grazas a pintar aqueles cadros pasteleiros con paisaxes e nubes a esgalla que tanto gorentaban á un determinado e numeroso fato de clientes.
Poderíase dicir o mesmo das librerías e os quioscos? Busquen vostedes as equivalencias e verán como o mundo revirou como nunca antes o fixera no curto espazo dunha xeración ou dúas; se o fan así atrevereime a parafrasear a Chateaubriand anque so sexa por darlles algo máis no que enredar. Dicía o escritor bretón que debemos convencernos de que o feito de escribir ven sendo un arte e que, cada xénero ten as súas propias regras; logo, o mesmo Chateaubriand, teimaba en que estas e aquelas, os xéneros e mailas regras, non teñen nada de arbitrarios pois naceron da mesma natureza, de xeito que o que fixo o arte foi separar o que a mesma natureza confundira.
Agora sería o momento de continuar referíndose ó papel que Chateaubriand lle reservaba ás linguas, pero conveñamos en que iso, hoxe non toca. Porén voume atrever a pescudar de novo nos seus textos e afirmacións; por exemplo no que afirma que unha lingua non poderá cambiar de sintaxe máis que cambiando o seu xenio. para min que razón non lle faltaba. Mesmo considerando que sendo as técnicas universais, logo hai unha serie de elementos, ós que Torrente Ballester denominaba caracteres secundarios, que fan que axiña identifiquemos unha obre de arte, sexa esta literaria ou cinematográfica, pictórica ou musical, como pertencente a unha determinada colectividade humana; por exemplo, o barroquismo conceptual; por exemplo, o senso do humor; por exemplo o ritmo narrativo; por exemplo…
Eiquí chegado debo recoñecer que, esta xa excesiva -e mesmo pode que desafortunada- incursión miña nun terreo que non me corresponde débese á necesidade de negarme a escribir acerca do que hoxe me pide o corpo. Hoxe hai cincuenta e seis anos do pasamento do meu pai e mentres ca miña paixón literaria debeu ser cousa dos xenes maternos, a paixón pola lingua e por todo o que esa paixón conleva débolla a el. Débolla en medida tal que non teño rebolo ningún en afirmar que o galego non é a miña lingua materna, nin moito menos, senón a miña lingua paterna causante de todas estas reflexións de hoxe e de tantas outras como levo repetido ó longo da miña xa non curta vida.
Tan é así que estou posuído por esa ambición literaria da que comezamos falando e, o que é ben peor, moito me temo que iso me leve á soberbia en moita maior medida que á vaidade. E de aí que admire ós que se vexan afectados da miña mesma doenza. Pode resultar creativa esa doenza? Igual si. Calquera outro día volvemos falar dela, anque só sexa por ver se nos aclaramos… polo menos eu.