Inazo Nitobe escribíu un libro que non é que o haxa que ler enteiro, pero non está de máis abrilo de vez en cando e ler un par de páxinas ou tres, depende da receptividade que en cada momento un teña.
Hoxe, por exemplo, non é que eu teña moita, moita receptividade, pero algo intentarei porque haber hai que escribir e, mentres eu o fago e vostedes perden o seu tempo lendo as miñas ocorrencias (dalgún xeito deberei chamalas e non se me ocorre ningún outro) eu vou soltando lastre que é cousa que aprendín atravesando o mar e non sempre a conta das sentinas, alá embaixo, onde se agachan as ratas que, chegado o momento, son as primeiras en abandonar o barco cando este xa se está indo a pique; algo que á miña idade e mesmo a outras moito máis temperás sempre se pode estar a punto de facer.
Inazo Nitobe escribiu un libro que a moitos se lles antolla impagable. Titulase “Bushido”. O alma do Xapón”. Ás veces ábroo ó chou e boto a ler cun insaciable afán de serenar o ánimo. Non sempre o consigo pero, case que sempre, o feito de facelo, acaba por ser de proveito e mesmo a me serenar tal e como buscaba; prodixios resultantes da lectura serena de todo aquilo que foi escrito con serenidade.
Xa no prefacio advírtenos Nitobe o desconcerto que lle produciu, no seu momento, a sorpresa expresada por Émile Louis Victor de Laveleye cando soubo que no Xapón non hai ensino relixioso nas escolas. “Como dan vostedes a educación moral?!” alporizouse todo el, o eminente xurista belga, influenciado acaso pola afirmación napoleónica de que a relixión é un freo de contención moral da sociedade. Ese desconcerto levouno á reflexión. De onde sacara el o concepto do ben e do mal?
O feito de que na súa nenez, Nitobe viviu entre os anos 1862 e 1933, cando as estruturas feudais aínda rexían no seu país, levouno á conclusión de que sen o coñecemento previo, por vivido, do feudalismo e máis do Bushido o seu paísnon sería como é.
Que é o Bushido? Pois unha a xeito de trinidade composta por los palabras militar-cabaleiro-camiño e os conceptos que estas encerran. O Bushido ven sendo o código dos principios morais que os cabaleiros debían manter ó longo da súa vida: o alma do Xapón, se ben se quere entender así.
O anterior pode antollarse banal a máis dun lector, é certo. Pero as mentalidades colectivas e aínda as individuais, unha vez debidamente contextualizadas, derívanse desta en non poucas ocasións. Ou é que acaso o antisemitismo de Hitler é comprensible prescindindo do que estableceu Martín Lutero?
Nós tamén somos consecuencia da nosa historia. A Galicia actual é incomprensible se prescindimos da Xeneración Nós, por un lado, e da herdanza do Concilio de Trento coa que o noso clero impregnou a conciencia colectiva. E isto último, non a esencia do que Nós nos deixou impregnados, senón o tridentinismo, a esencia do sentimento, a pulo da fe, fronte a debilidade do raciocinio colectivo pode parecer algo aventurado chegada a hora de ter que admitilo, pero así é. Estamos impregnados, estao a nosa conciencia colectiva. Estamos afeitos a crer, moito máis que comprometidos co acto de pensar, coa conveniencia de reflexionar.
Houbo momentos nos que era doado pensar que seriamos quen de endereitar o rumbo, pero témome que foi un momento ilusorio e que xa vai sendo tempo de nos aceptar como somos; pro exemplo, somos benevolentes?
Nitobe fala da benevolencia coma un sentimento de compaixón, amor, magnanimidade, simpatía, afecto cara os demais e afirma que se chega a elo cando o valor acada a súa máxima expresión. A pregunta é a de si nós somos un pobo valeroso e si da suma de tanto valor individual se poderá desprender un valor colectivo... ou non?
Non quixera ser eu quen tivese que responder a preguntas tan arduas como as precedentes. Xa bastante é con que me atreva a formulalas inducindo así as moi diversas respostas do lectores. Pénsoo así porque nada do noso nos vale. O exemplo inicial, o dos nosos grandes poetas, imprescindibles cando se carece de pensamento filosófico, como é maiormente o noso caso, é moi significativo. Calquera diría que estamos empeñados en negarmonos, que abonda con que alguén sobresaia por enriba da media pra que de contado intentemos rabenarlle o seu pescozo intelectual.
É case que seguro que me estou a poñer pesado coa teima esta dos poetas e dos himnos. Non hai moitos días, falamos eiquí da letra aportada por Alfredo Brañas, pero calamos a que nos deixou Ramón Cabanillas, non fora ser que as respostas a amabas quedasen claras, o que é tanto como dicir que en evidencia. Millor seguir preguntándolle ós rumorosos a ver se algunha vez estes acordan dicir algo e, mentres ese feliz momento se retarda, instalámonos nese plácido e afirmativo lugar de que so os imbéciles e escuros non nos entenden, non, coma se nos non tiveramos a obriga de nos explicar e reclamar o que queremos, o que necesitamos e mesmo o que se non poida antollar calquera día de capricho. Os lectores atentos van ter que disimularme estas divagacións imprecisas, xurdidas logo da lectura dun libro que pouco o nada ten que ver co nós, malia que hai anos eu pensara todo o contrario levado do ánimo dese relativismo que nos embarga a todos nós e que, por veces, tanto se asemella ó que move e determina ós nipóns. Naquelas primeiras viaxes ó Xapón cheguei a pensar que eles eran os galegos do sol nacente e nós os xaponeses do sol ponente. En fin, que se len o libro, busquen alá polo seu remate a descrición dunha cerimonia na que un home se fai o harakiri, sen pestanexar, e de como, levado da compaixón, outro erguese e dun tallo separaralle a cabeza do tronco pra que non sufra pois, ata ese momento, nin se inmutara mentres desfacía as súas entranas cun coitelo de afiado gume.
