Sostiña Montaigne que o exercicio máis gratificante e natural, máis froital, do noso espírito era, no seu entender, a conversación. Non o da discusión. Da discusión o que con máis prodigalidade poder xurdir é a luz das estreliñas que antes debuxaban nos tebeos cando un dos personaxes levaba ou lle daban unha boa trompada. Entre medias da discusión e da conversa está, coido eu, o debate.
O debate, en principio, debera ser como unha partida de axedrez paseniñamente ben levada por dúas mentes e ocupadas, ambas, en descubrir o pensamento alleo era se adiantar a el, cando lle corresponda a quenda, ou pra contelo co propio na ocasión que se lle ofreza propicia e así, de forma alternativa, ata que un ou outro admita a brillantez ou a fortuna allea na defensa dos seus postulados. Jauja, sería iso de se desenvolver así os debates ós que estamos afeitos.
No capitulo oitavo do libro terceiro dos seus "Ensaios" -os que de vez en cando recorro levado dun certo espírito melancólico e algo rebuldeiro- afirma Montaigne que cando alguén o contradí esperta a súa atención, espabilándoa da nugalla na que as veces o tempo e maila desidia adoitan precipitarlla, pero non a súa cólera que permanece decote aletargada, digo eu, como se Montaigne, en troques de francés, fose británico.
O que acabo de dicir, a comparación, o parangón feito entre galos e británicos é un pouco desaxustado respecto da realidade. Británicos hai moitos e galos non hai poucos; de xeito que, chegada a hora do debate e ás veces mesmo da conversa, a actitude e mailo comportamento dun provenzal pouco terá que ver co dun bretón, ou o dun galés nada que ver co dun inglés.
Se isto é válido -e falso de todo non debe ser- chegado o momento dun debate o comportamento dun galego nada ou case que nada terá que ver con todos eles. Sucederá talmente así mesmo se o debate o modera un galego, como debería ser debido, en troques de participar nel abertamente, que é como non se debe moderar en ningún caso; por lles poñer un exemplo, recorden a Xabier Fortes dirixindo os debates matutinos da TVE -ou os dos candidatos presidenciais nesa mesma cadea- e compárenos cos que controla García Ferreras na que identificamos como a Sexta.
Por se a comparación resulta odiosa e cabe a posibilidade de que alguén se irrite, direilles que, tamén no meu entender, sucede o mesmo cos entrevistadores, xa que millor será non falar dos participantes; por citarlles outros dos grandes do xornalismo, pensen no Évole que entrevistou ó papa Francisco, ou ó presidente venezolano, e o Gonzo que anda a entrevistar agora na mesma cadea a toda canta xente ten algo que dicir. Fagan os lectores as comparacións que estimen oportunas.
Se mo permite o lector ocioso, ese que non ten nada millor que facer e perde o tempo lendo as miñas ocorrencias, gustaríame advertir que, dos últimos dous citados, un deles é galego e outro seica é catalán; un é consecuencia da peneirada luz do Atlántico que así se nos amosa nada máis arribar ás galaicas terras e ó outro éo da diáfana luminosidade mediterránea que xunto coa tramontana pode chegar a causar prodixios.
Dito doutro xeito: o primeiro é consecuencia dun pensamento máxico, o noso; o segundo éo dun pensamento mítico, o deles; este ten que se explicar o sol e a lúa; aquel, o sol, a lúa, o trebón, a choiva, o vento, a nave, os raios e as centellas, as árbores e as augas, as pedras todas... de xeito fura no tobo coma un foxterrier ata que asoma o raposo, ou o xabarín, fuxe o lobo ou ten que botar man do furón pra ver se asoma o coello dunha puñeteira vez, por iso teima nas preguntas e volve teimar nelas, sen alterar a impasibilidade do seu rostro; este, mentres tanto, sorrí e pasa a outra tema de igual, maior ou menor contía, pero deixa estar, ó mesmo tempo que os dous son, como sucedía no exemplo anterior, sobresaíntes exemplos da arte de conversar.
Selo, ser dous mestres neses, ser catro mestres, nestes tempos avoltos que tanto inducen á melancolía élles moi de agradecer máis que nada vendo as reses bravas que en tantas oportunidades teñen que lidar ata lles dar regulado a embestida pra poder sometelas a un ritmo conversacional que permita o entendemento e a compresión daquelo que nos transmiten a aqueles que os escoitamos. O curioso é que a canle de televisión que tiña que ser máis plural e aberta, máis debida a todos, relegara hai xa meses ó moderador dos seus debates matutinos e teñamos que alegrármonos da pluralidade que as televisións privadas nos ofrecen, diversas e enfrontadas entre si, de xeito que cada quen escolle a que lle peta e a quen Deus lla dea san Pedro lla bendiga.
Outra cousa distinta, xurdida tamén pola lectura de Montaige, e a íntima e silente conversa que un pode manter cos predicadores da tele ou das emisoras de radio, eses que van dende Iñaki Gabilondo a Angels Barceló, de Pepa Bueno a Carlos Herrera ou de Jomeini Losantos a Carlos Alsina.
Unha cousa é ser un columnista cotiá, mesmo un quinta ou sexta columnista, de xeito que un día vas a serio e ó seguinte falas das anguías que fuches baixar a Untes, na de Silvino, como entrante dunha carne ó caldeiro con pementos da Arnoia, pra que no terceiro te enchas de melancolía a conta da vexetación ou do que sexa. Ter que botar unha homilía diaria é algo admirable pero escasamente digno de imitación e envexa, malia que si o sexa de certa conmiseración e mágoa; máis que nada se un pensa nos detractores que os escoitan pra desmentilos de contado. Contaba Casares que Pío Baroja tiña unha tertulia na casa e que, chegadas as oito da tarde, era conminada ó silencio: e agora, como tódolos días, vailles falar don Fulano..., avisaba o locutor. Nese momento Baroja dicía: que se foda! e apagaba o aparato. E pensar que lle pode estar pasando a Losantos!
