Por que algúns autores se volven clásicos e outros, sen embargo, acaban sendo superados polo inexorable paso do tempo, é unha cuestión que non ten resposta nunha simple formulación matemática, nin sequera, posiblemente, nunha sesuda alocución argumentativa.
Sen embargo, si hai un punto de conxunción onde conflúen os criterios elementais que diferencian a uns dos outros. Isto é, os clásicos cando escribiron, por máis que abordaran nos seus traballos poéticos ou prosódicos asuntos moi concretos e moi apegados a un lugar e a un tempo, no fondo as súas perspectivas eran espacialmente abertas e atemporais de modo que teñen sido entendidas e mesmo asumidas por xeracións vindeiras.
Tal é o caso da composición poética que hoxe traio a colación e que me fixo lembrar hai uns días o meu amigo caraqueño-celanovés, Manuel Quiroga.
A mediados do século XIX a nosa terra, como consecuencia de varios factores que naquel intre non tiveron que ver cunha pandemia, pero si cunha profunda crise social e económica dunha terra que non era capaz de producir o suficiente para manter a unha poboación masificada e ancorada aínda nas brasas do antigo réxime foral, viuse obrigada a abrir a billa da emigración cara lugares máis ou menos achegados -Lisboa, foi un deles- ou cara os confíns do mundo, poñamos por caso Cuba e Arxentina.
Ou marchabas ou morrías. Así de sinxela era a dicotomía e así de obvia era a escolla á que se tiveron que enfrontar, por selección natural, os mellores de cada familia. Velaí como foi construído o camiño de ida do éxodo galego, que aínda non ten sido pechado e que nos privou de varias xeracións de mozos e mozas que non turraron do carro aquí, senón nos máis impensables recantos do mundo.
Consciente daquela estampa social, Manuel Curros escribiu un poema -non dos máis coñecidos da súa obra, pero si acaído para os tempos que tocan- que titulou precisamente "Os mozos" e que convido a ler polo adiantado retrato que fai dos nosos días:
"Que triste está a aldea,/ que triste e que sola!/
A terra sin frutos, a feira sen xente,/ sin brazos o campo,/ sin nenos a escola,/ sin sol o hourizonte, sin fror a semente!
A pedra i as nubes,/ a sembra arrasando,/ agoiran un ano de fame sombría;/ sin pan os labregos,/ nin herba pro gando,/ ¿que vai a ser deles na crúa invernía?
Manadas famentas/ de lobos montesos/ baixaron das chouzas na noite calada/ e, postos en ringla,/ cos ollos acesos/ acenan dos probes prá porta pechada...!
Mociños honrados/ de sangue bravía/ si ó mal dos petrucios non fordes alleos,/ librádeos da morte,/ ¡facei montería/ nos lobos da terra, nos lobos dos ceos!"
