Hai algo no filme de Diana Toucedo que nos atrapa. Supoño que ten que ver coa trama que o atravesa implementando nesta singular peza unha breve ficción. Trátase do acontencido con Alba e Samuel, dous adolescentes que se achegan demasiado ao invisíbel, isto é, a lugares nos que este noso mundo se comunica co outro. Tales puntos de intersección entre o aquén e o alén fanse moi atractivos para eles. Sobre todo para Alba, que sente unha conexión especial cos mortos. Así nolo indica de propia voz, pois é ela quen narra esta historia. “Moitos marcharon, deixaron aquel mundo para ir a outro. Expulsados, forzados a marchar e perdelo todo. (...) son poucos os que resistiron. -dinos ao comezo, e continúa- As aldeas comezaron a pechar, aldeas cheas de mortos convivindo cos vivos (…) Axexan, espreitan, atusman, rosman, guichan (…) Aínda non sei que queren de min, pero ás veces, ábrense portas”. Esta idea de que os mortos nos observen e saiban a que andamos por aquí xera unha tensión dramática, máis propia da narrativa cinematográfica convencional, que, ao se mesturar co documental tradicional deriva nun texto fílmico ben interesante.
Eis a singularidade á que me refería ao comezo. Sobre O Courel xa se fixeran algúns documentais que intentaron dar visibilidade a extraordinaria beleza da serra. Tamén ao tipo de vida que leva a veciñanza das diferentes aldeas. Estes documentais nada teñen que ver coa proposta de Toucedo. Trinta lumes é unha delicatessen cuxo valor radica na poesía que a cineasta galega -Redondela, 1982- consegue imprimir nas imaxes. Marabillosos planos fixos de espazos baleiros -interiores ou exteriores-, que rescatan para o ollo espectador eses “lugares imantados” sobre os que o artista Antón Patiño reflexionou no seu ensaio Libro Dos Lugares e cos que se nos permite, como público, partillar a intuición das voces silendeiras que murmuran polas devesas d’ O Courel nos ouvidos de Alba.
Podemos, en efecto, presentir que algo latexa polo baixo do materialmente observábel, porque si, nese territorio natural, terribelmente fermoso, pódense abrir portas. Isto supón entrar xa nun plano de percepción diferente do que o seu mellor tradutor foi Uxío Novoneyra, ao que Diana Toucedo tivo presente en todo momento. ISTE mofo das pedras tan vello e tan miudiño/ -escribira o poeta moito antes deste filme- é o silencio baixiño que lles vai saíndo en frebas. Escoitar entón ese silencio murmurado polas pedras, “verbalizado” nos fíos de herba, como escribiu Novoneyra, é un pracer estraño que só algunhas persoas chegan a aprezar. Diana escoitou esa marabilla silenciosa e nola presenta agora no seu último traballo, porque, antes de gravar, decidiu coñecer ben O Courel. É posíbel isto? A verdade é que non é doado coñecelo en profundidade. O Courel é un terreo interdimensional marabilloso, cheo de lendas e sons particulares, que só quen o habita pode comprender. Diana conseguiu ver unicamente unha parte desta forza descomunal, pero só con iso xa fixo un traballo exquisito, elegante, brillantemente escuro e moi respectuoso co lugar. Saber mirar é unha cualidade escasa que abre a visión. Ter un gran angular na cabeza é algo interesante do que Diana Toucedo pode presumir.
