José Sousa, a luz e as tebras de Venezuela

O pasado venres, o chavismo celebrou o 25 aniversario da chegada de Hugo Chávez ó poder e, con elo, ó despotismo totalitario que ten afogado na miseria -ou condenado ó exilio- a un país de oportunidades que llo concedeu todo a propios e estranos no século XX, e agora, duas décadas e media despois, co disfraz de “socialismo do século XXI” ben enfundado, tenlle furtado todo -incluso a vida- a moitos deles. A traxectoria vital e familiar de José Sousa é un acedo e triste exemplo de todo canto ten acontecido. A primeira vez que contactei con el foi por medio do correo electrónico en novembro de 2004. Hugo Chávez levaba cinco anos á fronte dun goberno que gañara democraticamente as eleccións gracias ós votos de moitos venezolanos -e tamén galegos, coma el- fartos dunha alternante, concatenada e insoportable sucesión de gobernos corruptos entre “adecos” e “copeianos” que tiñan abocado ó país a un futuro cara ningures e devecían por alguén con carácter e poder de actuación que puxera algo de orde entre tanta desfeita política e institucional. Acababa de producir un filme titulado “Punto y raya” que abordaba a relación de amizade entre un soldado venezolano e outro colombiano no marco dos intermitentes coflictos fronteirizos vividos entre Venezuela e Colombia e que estaba a piques de ser seleccionada pola academia do cine venezolano para representar ó país na sección estranxeira dos Oscar. Sendo neno levárono ó cine a Celanova e dende aquela, non sabía como ía suceder, pero tomou conciencia de que o seu futuro desenvolveríase arredor do mundo de soños e liberdade que lle transmitiran os personaxes animados da gran pantalla. O camiño iniciouno cando, ós 14 anos, atracou no porto da Guaira e sen solución de continuidade comezou a relacionarse co mundo artístico para gañar un espazo máis alá da portería e da fonda que rexentaba a súa nai na gran cidade. Influenciado polo seu irmán, aprendeu a tocar a guitarra, creou un trío de canción protesta propia da América latina dos anos setenta, mergullouse no ambiente cinéfilo da Universidade Central e, mesmo alleo á formación oficial universitaria, navegou ó albedrío no país das oportunidades e procurou traballos arredor dos sets de cine e dos platós de televisión, ata que deu o salto como productor dunha serie de documentais que lle permitiron descubrir a grandeza de Venezuela dende a calidez costeira do Caribe ata a inimaxinable natureza da Gran Sabana. Entón entrou na súa vida Sixta Coromoto Salazar, unha criolla venezolana á que todos coñecían como Jackelyn, formada nas “finanzas” e que lle puxo fin ós principios económicos de todo emigrante, de atesourar miguiña a miguiña os pequenos rendementos do traballo, cunha frase que lle mudou a vida: “A partir de ahora vamos a trabajar con el dinero de los bancos”. Así naceu entre ambos unha relación que deu como resultado marital dúas fillas, Andrea e Ana Patricia, e como consecuencia empresarial a productora “Xenon Films” que en pouco tempo se converteu na segunda compañía cinematográfica do país, chegando a producir preto de medio cento de exitosas películas, documentais para televisión, discos, videoclips e todo canto tivese que ver co audiovisual venezolano. “Como sabrás -explicábame, esperanzado, en 2004- contamos con un ministro de Cultura, Farruco Sexto, que es gallego. Quiere aprobar una ley del cine y crear una villa del cine que nos permitar rodar sin tener que salir al extranjero. Esperemos que así sea”. Logo chegou o mes de xullo de 2016 e os nosos pasos atopáronse de fronte nunha barra da Hermandad Gallega de Venezuela, con Manuel Álvarez Quiroga como testemuña. Durante os trece días que botei en Caracas converteuse no meu anfitrión, intimamos e fíxome partícipe das fondas preocupacións que tiña porque o caos e a delincuencia reinantes ameazaban con destrozalo todo, alleo a que as súas sospeitas ían desencadenarse moito antes do imaxinado. Unhas hamburguesas de Jackelyn no sosiego privilexiado da protexida urbanización Miranda En 2016, dez mil bolívares valían dez euros Despois de ser convidado á rodaxe dunha película que estaban rematando naqueles días, e logo de acompañalo a unha reunión de productores na Universidade Central Venezolana, o día anterior ó meu regreso convidoume a gozar dunha velada nocturna na súa casa, situada no privilexiado sosego da custodiada e protexida Urbanización Miranda, para cear “as mellores hamburguesas que un pode comer en Caracas” e que acostumaba a cociñar para os amigos a súa querida Jackelyn. Alí estivemos o meu primo Alfredo e máis eu ata que a entrada da noite nos aconsellou volver para avenida das Fuerzas Armadas, onde residín naqueles días, cun só tema de conversa: a imparable deriva que cada día facía máis irrespirable a vida, non só en Caracas, senón en toda Venezuela. Regresei para Celanova o 2 de agosto e o 24 ás 13,59 a miña caixa de correo recibiu a seguinte mensaxe: “Estimado Piñeiro, el hampa me arrebató a mi esposa. La asesinaron frente a nuestra casa”. Uns criminais dos temidos “colectivos” que campan ás súas anchas polas rúas de Caracas, accederon ó interior da urbanización, quixeron roubala e tan preto estaba da súa casa que ela quixo fuxir, pero unha bala atravesoulle o corazón e o coche, sen control, chocou mesmo coa porta do seu garaxe. José, que estaba no interior, saiu alertado polos disparos e non fixo máis ca -fóra de si- testemuñar a súa morte. O coche de Jackelyn tiroteado. Tomado como símbolo da situación que vive a sociedade ourensá en Venezuela, foille concedido o premio Ourensanía. Viaxou a Ourense e reencontrouse coa súa filla Andrea -que veu dende Colonia, onde reside-, reconciliouse coa tranquilidade e comezou a pensar seriamente no regreso, pero a ferida aberta non cicatrizou e tan só doce meses despois, na mesma noite de fin de ano de 2017, a súa outra filla Ana Patricia envioume unha mensaxe na que me informaba de que seu pai non dera superado a anguria e acababa de falecer dun ataque ó corazón na mesma casa da Urbanización Miranda. Ana Paricia, soa en Caracas, veuse para Madrid e hoxe traballa aquí como productora de audivisuais. Xenon Films pechou e no fogar da urbanización Miranda só queda o exemplo de como un país de luz pode perecer entre as tenebrosas mans dun tirano.