Hai moitos anos, non demasiados, uns cincuenta e seis ou así non vaian pensar outra cousa, cando navegar era un risco pero aínda tamén era unha aventura, durante as longas horas que mediaban entre unha e outra garda no ponte, oito xustas, eran moitas as ocasións nas que, pra matar o ocio, discutiamos chorradas ou calquera outra cousa que se nos viñera ás mentes.
Unha das que eu considerei chorradas -e ben que me equivoquei, como en tantas outras cousas- era se a capital do mundo, a capital cultural e artística do mundo, ó centro diso ó que agora se lle di “o poder brando” e que, máis enxebremente, se lle podería chamar mol, o poder mol, que se trasladou a Nova York, este servidor de vostedes, afirmaba que continuaba sendo París, mentres que os seus compañeiros xuraban e perxuraban que xa o fixera. Cada un de vostedes que pense ó que lle pete. Eu, se mo permiten, seguirei amando a cultura francesa malia que non renegue da ianqui e recoñeza que méritos non lle faltan.
Cando ía comezar isto que vostedes leron ata eiquí, se non fartaron antes, dubidei en se recorrer de novo a Chateaubriand ou non, pra non fartar. Axiña dei marcha atrás. Era xa moito Chateaubriand de dios. Pensei entón en botar man de Montaigne. O primeiro que me viu á cabeza foi a Presidencia da República que, naqueles días que mediaron entre maio do 1981 e maio do 1995, foi ocupada por Mitterrand.
Se o recordo ben, Mitterrand comezou facendo máis ideoloxía que política propiamente dita. Fíxoo así ata que, á volta dos dous anos primeiros do seu exercicio como presidente da República, caeu na conta de que había algo que non funcionaba e comezou a facer política, e deixou de se empeñar en facer ideoloxía; só así conservou o poder durante catorce anos; o que non estivo nada mal. Os seus sucesores -Jospin, Chirac, Villepin, ou Segolen Royal- non superaron os sete anos na presidencia. Non serei eu quen os xulgue, nin a el nin ós outros, pero a propósito do que falabamos respecto da capitalidade cultural do mundo, hai un dato que ven moi a conto.
Durante eses catorce anos, non si se tamén despois, por decisión de François Mitterrand, en todos os despachos franceses, dende os dos ministros ata os dos embaixadores, pasando por todos os que lle seguen no orde protocolario, alcaldes, deputados, directores de institucións cultural, etcétera, deberon amosar, ben á vista, un exemplar dos “Ensaios” de Montaigne; así como llo conto.
Coñecín algún despacho dalgún ministro e moitos dos que, un eximio colega escritor, chamaba os ministriños e nós coñecemos como conselleiros do goberno de Galicia e non podo dicir o mesmo. Nin moito menos. Nun despacho de quen foi responsable de Educación e Cultura, presidía aquel espazo o busto dunha especie de avó de Heidi, facendo un fermoso corte de mangas enriba dunha lenda que avisaba: “Se queres fiado, toma”. Tamén se podían ver tan fermosas creacións artísticas e non poucas das tascas do país. Así que tornemos o rego cara Montaigne e deixémonos de comparacións que xa nos advertiron que adoitan resultar odiosas.
Antes de seguir, debo aclarar que o que eu ocupei, tal como o deixara Alejandrino Fernández Barreiro, antecesor meu no cargo, era sobrio, sinxelo e mesmo diría que elegante. Non movín nin unha butaca, escuso dicilo. Non fixo falta, nin moito menos pero moito me acordei que no Arte Poética, di Horacio que “mediocribus esse poetis / non dii, non homines, non concessere columnae” que se ben copio o latinaxo (polo que non me vou desculpar, non teño eu a culpa de que agora non se aprenda latín no bacharelato) ven dicindo que nin os deuses, nin os homes, nin sequera as columnas conséntenlle ós poetas ser mediocres” de onde eu colixo que ós ministros e máis tamén ós “ministriños” tampouco se lles debera consentir.
O caso é que, xa ven por onde andamos cando o que eu pretendía era botar man de Montaigne, deixando Chateaubriand á un lado, en espera de días millores, pra poder facelo con algo máis de efectividade cando non de simpatía.Pero van ver o que me pasou con el a penas aberto o seu Libro Terceiro, polo seu capítulo 1 escrito encol de “O útil e o honesto” e con isto déixoos e remato: ”Ninguén está libre de dicir simplezas. A desgraza é dicilas seriamente (…) Isto non me atinxe. As miñas escápanseme con toda a despreocupación que merece. Vailles ben así. Renunciaría a eles de contado, si supuxeran algúns esforzo. E as merco e as vendo só polo que pesan. Fálolle ó papel como falo co primeiro que encontro. Eiquí tendes a proba de que é certo”.
De seguido monsieur Michel Eyquem, señor de Montaigne espallase en consideracións que verei de resumirlles. Ó emperador Tiberio enviáronlle noticia dende Alemaña de que, se contaban coa súa aprobación, o liberarían de Arminio por medio dun veleno. Tiberio respondeu que o pobo romano tiña o costume de se vingar dos seus inimigos abertamente, empuñando as armas, non con enganos e ás agachadas, renunciando así ó útil substituíndoo polo honesto.
Ben se ve no exemplo, o que parece é que Tiberio foilles un acha profesando o arte do disimulo sistemático por iso debo confesar que non recordo si se desfixo ou non do seu inimigo polo primeiro procedemento, o que lle suxeriron, ou pola forza das armas, porque o tal Tiberio foilles un artista non sei se da ironía ou se do engano, pero si parece que o tal Arminio lle valía calquera cousa con tal de facerlles a cusca ós romanos. Só el os mantivo en vilo durante tanto tempo como el conseguiu facelo valéndose de tódalas artes, as do disimulo e as que atinxen o fero manexo das armas; é dicir, que entre fillos de puta (fillos de puta por méritos propios, enténdase) andaba o xogo da submisión e o dominio. Os imperios son os imperios e están gobernados por xentes de todo tipo e condición. París xa non é a capital cultural do mundo, agora seica é Nova York e o recordo de cando o título estaba respaldado por Roma debera ilustrarnos a todos, para nos sobrevivir a nós mesmos, como o fixeron os romanos que aínda están aí, afortunadamente.
