PATRIMONIO

El Entroido del Macizo Central llega a la Real Academia Galega

"Boteiro", "fariñada" e "mázcara"
photo_camera "Boteiro", "fariñada" e "mázcara"
“Boteiro”, “fariñada” y “mázcara” se convierten en términos aceptados en el gallego normativo

A las puertas de la IX edición del ViboMask, el Festival Internacional de Mascarada Ibérica en Viana do Bolo y Vilariño de Conso, los Entroidos del Macizo Central Ourensano están de enhorabuena, y es que, la Real Academia Gallega ha reconocido las palabras “boteiro”, “mázcara” y “fariñada” como vocablos del gallego normativo. 

El filólogo vianés Pedro Basalo, miembro además de la Asociación Robreda, fue quien en agosto de 2022 presentó la propuesta para que estas palabras, representativas de la tradición del sureste ourensano e identidad de su esencia, ocuparán de algún modo, el lugar que se merecen. Así, en la última actualización realizada en marzo por la RAG se ha decidido incluir parte de esta tradición, que aspira a ser Patrimonio de la Humanidad, entre sus términos.  

“A proposta que se fixo chegou a través dun cartafol que eu mesmo presentei ó seminario de lexicoloxía. Nese cartafol non só se incluían as palabras, se non tamén, unha proposta de definición que finalmente se aceptou e se incluíu no dicionario. Esta indagaba sobre a pertinencia de incluír estas palabras e outras que non entraron como fulión, fuliada ou esquila. Nalgúns casos documentáronse a través de diferentes artigos e obras e explicouse porque era pertinente introducilas”, explica Basalo. 

Proceso

Esta inclusión es parte de un proceso iniciado ya el pasado año, y es que, como explica el filólogo, “puxerámonos en contacto co Dicionário Estraviz, que abarca a norma do galego reintegrado, e este si que incluíu moitas máis referencias do noso Entrudio como fulión ou fuliada”.

Este “nuevo paso” es de gran importancia para la tradición del Macizo Central ourensano que continúa luchando por la puesta en valor de su tradición, que es, sin lugar a dudas, su mayor seña de identidad.

Personaxe do entroido, orixinario de viana do bolo e vilariño de conso, de traxe colorido e actitude brava, cuxo cometido é acompañar e abrirlles paso aos folións.
Boterio. Personaxe do entroido, orixinario de viana do bolo e vilariño de conso, de traxe colorido e actitude brava, cuxo cometido é acompañar e abrirlles paso aos folións.

Jorge Domínguez, presidente de la Asociación Robreda y la Asociación de Fulións Rurais de Viana do Bolo, afirma que “é unha ledicia que se recoñezan estes vocábulos na RAG” y aprovecha para enviar un agradecimiento a Pedro Basalo “polo seu traballo de recuperación do noso Entroido”. 

Aunque dos de los términos hacen referencia a la tradición de Viana do Bolo y Vilariño de Conso, “boteiro” y “fariñada”, Manzaneda también tiene su protagonismo, ya que la “mázcara” es su figura más ancestral. Es por ello que Amable Fernández, regidor del municipio, quiso destacar que “este feito supón un recoñecemento para a figura da mázcara e para nós é un xeito de posta en valor do noso Entroido e o patrimonio cultural que iso marca”. Destaca además que esto permitirá “que todos coñezan a figura máis importante do Entroido de Manzaneda” y añade que, reconocimientos como este, “anímannos a seguir a senda que levamos ata agora en conservar as nosas tradicións e o noso Entroido”.

Fariñada. La RAG define este término como “broma do Entroido que consiste en botarlle fariña na cara a unha persoa”.
Fariñada. La RAG define este término como “broma do Entroido que consiste en botarlle fariña na cara a unha persoa”.

Paso a paso, la tradición entroideira del Macizo Central se abre paso en la Península Ibérica como una de las celebraciones más emblemáticas y abandera la lucha por declarar esta fiesta ourensana, el Entroido, como Patrimonio de la Humanidad.

Durante el último año se han realizado grandes avances; el pasado mes de enero, el Diario Oficial de Galicia publicaba el inicio de los trámites para que la celebración reciba la máxima figura patrimonial que existe en la comunidad gallega, el Bien de Interés Cultural (BIC). Mientras tanto, las palabras “boteiro”, “fariñada” y “mázcara”, que llevan siglos resonando en el sureste de la provincia, lo hacen desde este 2024 sin complejos.

Mázcara. Personaxe do Entroido, propio das terras de Manzaneda, de traxe colorido e vistoso pucho, cuxo cometido é bailar ao son do folión.
Mázcara. Personaxe do Entroido, propio das terras de Manzaneda, de traxe colorido e vistoso pucho, cuxo cometido é bailar ao son do folión.

Te puede interesar