Reportaje

Contra los síntomas y los tabúes del cáncer

José Luis Fírvida/Beatriz Rodríguez Salas
photo_camera José Luis Fírvida/Beatriz Rodríguez Salas
Los tratamientos de las personas con cáncer se mantuvieron tras el estallido de la pandemia, pero la detección temprana de nuevos casos se ve limitada debido al miedo y las listas de espera. Eso empeora su pronóstico.

El Día mundial contra el cáncer que se celebra hoy es una jornada para corregir creencias populares erróneas, promover que continúe la investigación, celebrar los avances de las últimas décadas y evaluar posibles mejoras en la calidad y esperanza de vida de los diagnosticados . 

Beatriz Rodríguez Salas, psicooncóloga de la Asociación española contra el cáncer (AECC), ayuda a sus pacientes y a las familias para que lleven mejor la enfermedad: "Proporcionarlles información axuda a alcanzar unha sensación de control, cando un dos puntos máis críticos é o temor a perder o control sobre a propia vida". 

Situación en la provincia

Rodríguez explica así tanto la alta incidencia del cáncer en Ourense como su incremento durante los últimos años: "Hai que pensar que un dos factores de risco máis importantes á hora de padecer un cancro é a idade avanzada, e somos dos lugares do mundo coa esperanza de vida máis alta. Isto provoca que a incidencia tamén sexa das máis elevadas". 

No obstante, cuando la detección temprana es una de las principales herramientas contra el cáncer, lamenta que la pandemia esté retrasando los diagnósticos: "De cada dez pacientes enfermos, máis de dous diagnostícanse tarde polo retraso das citas médicas e o medo, o que se traduce en menor supervivencia e calidade de vida, xa que os tumores se detectan en estado máis avanzado. Ademais, o illamento social está a provocar que moitas persoas maiores con cancro perdan o seu maior ansiolítico, que eran os netos". José Luis Fírvida, oncólogo del Centro Médico El Carmen, añade que "la pandemia se comporta como un agujero negro que consume recursos de todo tipo".

Desencadenantes

En lo que respecta a los factores de riesgo, Rodríguez advierte sobre el alcohol, "un desencadeante aínda moi descoñecido, que ademais está moi introducido na nosa sociedade. Non existe unha dose segura, pero aínda hai xente que pensa que un vaso de viño ao día é bo". En cuanto al radón, "necesitamos que se elabore unha normativa e que se informe da importancia de accións tan simples como ventilar as vivendas para evitar a acumulación deste gas".

Matiza además que "o cancro engloba centos de enfermidades, polo que sempre que vexamos un titular onde se fala dun remedio contra o cancro, iso é imposible". Y, en contra de creencias populares, matiza que "a actitude é fundamental nesta e calquera outra situación da vida, pero de ningunha maneira se pode afirmar que sexa crucial para o prognóstico. Defendelo suporía non ser rigorosa (ante a inexistencia de evidencias científicas sólidas) e ademais colocar unha lousa enriba aos pacentes, ao culpalos por experimentar emocións negativas".

Por otro lado, Jose Luis Fírvida, quien lleva desde los años 90 tratando a pacientes de cáncer, lamenta como "debido a los malos hábitos (tabaquismo) adquiridos en las últimas décadas, el cáncer de pulmón es ya el tercero de mayor incidencia para la población femenina", cuando era anecdótico hace medio siglo. 


Beatriz Rodríguez Salas: "As taxas de curación totais do cancro xa alcanzaron o 60%"

Beatriz Rodríguez Salas, quien acumula más de dos décadas de experiencia como psicooncóloga, combate el estigma social que sufre el cáncer: "Cando unha persoa recibe o diagnóstico, o primeiro que pensa é que vai morrer. Nin sequera a primeira causa de morte, as enfermidades cardiovasculares, produce ese temor. E as taxas de curación totais xa son do 60%, e no 40% restante as tasas de supervivencia son cada vez maiores". 

En cuanto a su tratamiento informativo en los medios, "gustaríame que algún día se erradicase a palabra cancro para referirse ao peor, como 'o racismo é o cancro da sociedade', cando xa é unha enfermidade tabú". La sobreinformación actual es otro gran problema, lamenta: "En internet circulan moitas cousas de pouco rigor, e o que provoca é moita confusión. Hai ata persoas coa crenza de que padeceron cancros derivados dun desgusto ou unha discusión familiar". 

También sufre ciertos prejuicios hacia la psicología: "Aínda se mantén a idea de que é para persoas que están tolas, pero no tempo que levo aquí notei xa cambios importantes. E despois os pacientes decátanse de que isto é moi liberador, falar de forma confidencial con alguén que non te vai xulgar". 

Beatriz Rodríguez Salas.


Jose Luis Fírvida: "Hay que desterrar la idea del cáncer como sinónimo de muerte"

El oncólogo Jose Luis Fírvida colabora tanto desde el sector privado (Centro Médico El Carmen) como desde el público (CHUO) en la lucha contra el cáncer. Y lo tiene claro: "Hay que desterrar la idea de que su diagnóstico es sinónimo de muerte. Cada vez se consigue la supervivencia a tumores detectados en fases más avanzadas. El mensaje es que se puede curar, y además una de cada tres muertes podría haberse prevenido evitando factores de riesgo como el consumo de alcohol, el tabaco, el sedentarismo, ciertas infecciones y malas dietas". 

"La supervivencia al cáncer se duplicó en los últimos 40 años", celebra. El objetivo ahora es conseguir la curación, "cronificar la enfermedad para que se muera con cáncer pero no a causa de él", explica.

En cuanto a los recursos sanitarios, Fírvida celebra el avance de la inmunoterapia, "que potencia el sistema inmune para que actúe contra el cáncer. Se estimula nuestro cuerpo para que los linfocitos luchen contra la enfermedad".

La situación de pandemia obligó a hacer cambios, pero los tratamientos continuaron: "Para los pacientes diagnosticados se han mantenido los servicios, atendiendo de forma telefónica siempre que sea posible". 

Te puede interesar