Téñolles a sorte de ser dunha familia bastante lonxeva -toca madeira- e con memoria e palabra. Cando nos anos sesenta me levaba de visita o meu avó Tono a aquela casa da rúa Dous de Maio de pinas escaleiras e bombillas con gaiola de aramio, contábame o meu bisavó Gumersindo, que alí vivía, historias da guerra de Cuba. Como saíra de Adai en Lugo e fora a pé a Cádiz para coller o barco e marchar á guerra con dezaseis anos. Como se perdera o barco e acabaran nas illas de Cabo Verde. Como bebían mexo de burro porque era menos salgado que a auga do mar. Como acabara nunha selva de Camagüey sen entender nada. Como as trampas erguían aos soldados polos pés ata as cimas da árbores. Como o feriran nunha perna... Ou sexa que neste piar da ponte da memoria prestada que eu son, que somos cada un de nós, vénme a min un arco en primeira persoa que mide hoxe 120 anos cara atrás, e non sei ben ata onde avanzará o meu taboleiro ata o seguinte piar, pero seguro que será moito máis curto que o anterior, pois agora o mundo é así, e os contos universais da televisión e redes case estrangulan a transmisión das historias das persoas próximas.
Aínda que a máis longa, a ponte Gumersindo non é a principal da miña memoria. A principal ten os piares pousados onde pousan os piares da Ponte Nova pola norte. Entre Ourense e Canedo. Entre Ourense e Cudeiro. E ten nome de muller, é a ponte Nemesia Pereira, a entrañable Mecha dos seus netos e que coñeceu tamén, bisnetos, entre elas as miñas fillas. E ás veces, as pontes límpanse e remózanse. A memoria compartida precisa, ás veces, que algo axite as augas do cotián para que saian á superficie vellos pousos de historias esquecidas. Así, as faíscas dos ollos deses vellos que volven tecer os fíos esfiañados da memoria, recuperados da gaveta das lembranzas esvaídas, prenden en nós e somos capaces, dalgunha maneira, de ler nos seus ollos.
Hai vinte e cinco anos, un día de xaneiro, o xornal La Región, nun fermoso extra montado por Maribel Outeiriño para conmemorar os 75 anos da Ponte Nova, remexeu nesas augas. Algo que nunca saíra a conversa saiu. Vendo as fotos da tesoira, vendo o relato da inauguración, díxonos que ela estivera alí. Tiña oito anos. Baixáraa seu pai desde Cudeiro porque era consciente de que era algo histórico e quería que o vivese. O Nemesio -así se chamaba el tamén- lembraba como o levaran a el de pequeno, desde o colexio, como actividade educativa, a ver a execución dun preso no Polvorín. Parecéralle cousa horrible e quería que a filla lembrase da súa nenez cousas bonitas. Era un home cabal o Nemesio Pereira. E contaba ela como baixara todo o mundo das aldeas dos arredores. Moitos traballaran na construción da Ponte. Xentes de Oira, de Velle, e viran, pouco a pouco, como ían medrando as cepas das ponte e como avanzaba a modernidade do metal. Pero ela da construción non lembraba nada, era moi nena. Pero si teña presente, moi presentes, os fastos daquel día, vistos, claro, ao lonxe. Os vestidos nunca vistos de señores, as roupas brancas e elegantes das damas. E lembraba como unha delicada nena pequena cortara a cinta. E os aplausos. E a festa.
Neste mundo de hoxe cómprennos si, moitos pontífices, etimoloxicamente moitos facedores pontes. Entre onte e hoxe. Entre unhas terras e outras. Entre sensibilidades. Sempre que se constrúe unha ponte gañan os das dúas beiras.
