Os habitantes das parroquias, que encarnan a vida espiritual do pobo galego, segundo definición dun egrexio xurisconsulto experto no noso dereito civil, teñen a misión de conservaren os bens posuídos en “comunidade xermánica”. Un deses bens son os montes veciñais en man común, que son eixos vertebradores da vida económica, e tamén dinamizadores sociais das parroquias, células básicas desta orixinal organización territorial.
Noutrora, o monte comunal era o soporte da vida dos habitantes das parroquias, de todos os que tiñan dereito indivisible a obteren beneficios del. Desaparecidas utilidades como fornecer o esquilme e pastos para o gando vacún e cabalar, hoxe repórtanlles ás comunidades veciñais outros rendementos imprescindibles para manter unha calidade de vida digna. Pensemos, por exemplo, nos acuíferos para o abastecementos de auga para as casas, ou o aproveitamento para a rega de terras que se fai por quendas, ou as periódicas talas.
Os montes comunais, que foron os espazos dos máis antigos asentamentos da vida castrexa, dan acubillo a un inxente patrimonio cultural de variado tipo que os singulariza de tal maneira porque todo o que hai neles ten nomes de seu. Os penedos, searas, regatos… flora e fauna, teñen cadanseu nome orixinal en lingua galega. Pénsese, por exemplo, na inmensa variedade de herbas, mediciñais ou non, que recibiron dos nosos devanceiros cadanseu nome. Estamos, pois a, falar dun patrimonio cultural e lingüístico dunha magnitude inconmensurable sen parangón na nosa contorna xeográfica; ata o punto de que por volta dos anos setenta en Galicia o censo dos topónimos, maiores e menores, ascendencian a dez millóns.
Podemos afirmar que en Galicia o pobo púxolle sempre nomes a todo; calquera anaco de terra por pequeno que sexa ten a súa denominación, que é coñecida pola veciñanza, sendo nomeados de tal orixinal maneira por moitas xeracións. As escrituras públicas deixan constancia desa riqueza patronímica.
Sen embargo, hai unha excepción na que o castelán desprazou á lingua galega; estes espazos son os cemiterios. As comunidades de montes veciñais teñen que reflexionar sobre este particular: como é posible que os panteóns e sartegos non se identifiquen pola lingua galega, como o resto do territorio parroquial?
As directivas destas comunidades que tanto ben veñen facendo apoiando iniciativas culturais que cohesionan socialmente as parroquias ( estas, grupos de música tradicional…) deberan extender tamén esas dádivas económicas á restauración lingüística dos cemiterios, reforzando asi a urdime sentimental da parroquia dos mortos homologándoa coa dos vivos. O poeta Ramón Cabanillas expresouno moi acaidamente con estes versos: “Galicia! Nai e Señora/ sempre garimosa e forte;/ preto e lonxe; onte, agora,/ mañá...na vida e na morte”.
A Asociación de Funcionarios para a Normalización Lingüística vén de enviarlle tal proposta á Organización Galega de Montes Veciñais en Man Común, que aglutina a máis de 150 entidades, para que tomen o acordo de harmonizar e homenaxear a memoria lingüística dos mortos coa dos vivos, subvencionando as lápidas dos defuntos sempre que os seus epitafios sexan en galego.
A primeira comunidade de montes que tomou este acordo, que fará historia, é a da parroquia de Couso en Gondomar, no Val Miñor, situada ao pé da vizosa Serra do Galiñeiro, entidade tan modélica entre outras actividades como na organización do monte e a acertada xestión que fan dos seus recursos. A partir deste mes as familias das persoas falecidas poderanse beneficiar dos 300 euros destinados a fomentar o uso da lingua galega nas lápidas. A súa louvable decisión é merecente de ser secundada por máis xuntas directivas doutras comunidades de montes. Queremos unha Galicia máis galega.
