Da guerra de Vietnam conservo nítidas catro imaxes. Tres delas icónicas e de memoria compartida. A de 1963 da queima do monxe -ou bonzo- budista Ngo Dinh Diem que inaugurá co seu exemplo terrible, o suicidio como forma de protesta; a da execución sumaria no medio da rúa do guerrilleiro do Vietcong Nguyen Vam Lem dun tiro da cabeza en 1968, e a da nena Khim Phuc correndo espida e queimada por nápalm ciscado desde un avión sudvietnamita, en 1972. A que non sei se gardarán vostedes, eu si, é a dunha apisoadora esmagando unha fila de máquinas de flippers, irmás das que nós daquela usabamos en Delfín, Texas ou calquera outra sala de xogos das que viñeran substituír aos “billares” golfos, como por exemplo, o Coime, que estaba na rúa de Santo Domingo, ao lado do despacho de onde saían os coches de liña para Trivés. En fin, para nós aquelas máquinas de meter moeda, tirar bóla e darlle para arriba, para arriba, ata que inexorablemente caía, era a modernidade que nos capturaba, fronte ás “barras” de futbolín, máis sociais, máis entretidas, máis humanas. Si, creo que os dous grandes inventos que fixo Galicia á humanidade son o futbolín, de Alexandre de Fisterre, e o peixe conxelado, de Valentín Paz Andrade. E tamén, tres, non me quero esquecer, o Camiño de Santiago, marabillosa e lucrativa invención colectiva.
En fin, nós que deveciamos por xogar á máquina e facer partida de cando en vez, alucinabamos con aquel esmagamento masivo das máquinas. E por que? Pois lembro tamén con claridade as explicacións que recollía o correspondente español -patillas, grandes gafas negras, pero non me vén arestora o nome- da portavocía do exército norteamericano. A natureza do xogo era a derrota do xogador. Aínda que xogasen ben e fixeses unha ou dúas partidas, a boliña sempre entraba no burato de abaixo e perdía. E así, seica, ían os soldados ao fronte de combate, nerviosos, desacougados e con sensación de derrota.
Hoxe, sen meter moeda, teñen todos os infantes non xa unha máquina de flippers senón mil xogos ao alcance do seu móbil nos que sempre serán derrotados. E xogan solitariamente. Ás veces, cando paso polo Parque de San Lázaro e vexo cinco rapaciños sentados xuntos, nun banco de pedra, calados e fuchicando en cadanseu teléfono lembrou outras infancias.
E pensaba que para facer un carro de bólas como con aqueles con que nos tirabamos pola avenida da Habana abaixo, había que -coñecemento do medio- saber onde había un taller -tecnoloxía- e promocionar as habilidades sociais para que che regalasen a ti os rodamentos e non a outro. E mediante un traballo colaborativo dun grupo de rapaces -interacción, socialización- un traía madeiras, outro paus, e outro o martelo e construíase entre todos o “carro de bólas” co que se experimentaba proba-erro, etc. E se un era mal estudante, non importaba, ese era un mundo paralelo, neste adquiría todos eses bos hábitos e destrezas manuais e intelectuais. Agora, se un está todo o día dálle que dálle ao pulgar sobre o teclado táctil do telefoniño, creo que nada bo aprende. Claro que esta pode ser unha visión mitificada e nostálxica dunha época que, coma sempre, os seus protagonistas cren mellor que a actual. Pero xa se sabe o dito verdadeiro, e incuestionable de verdade: Calquera tempo pasado foi... anterior.
