Durante as últimas décadas os países de América do Sur que dan ao Pacifico, acadaron un importante desenvolvemento económico en base á súa riqueza en materias primas, e da necesidade que destas tiña a nova fábrica do mundo: China. É verdade que xa antes había países como chile que aproveitaron o salitre primeiro, e o cobre despois, para desenvolver a actividade extractiva, moi ligada ás importacións dos Estados Unidos, daquela que a nacionalización por Allende, hai agora medio século, terminase nun golpe militar e seu asasinato.
Coa globalización neoliberal, ou sexa, a produción en escala por parte das grandes corporacións, este papel de produtores primarios estendeuse a moitos países da periferia, moi ricos en minerais e recursos enerxéticos. Agora ben, esta expansión non rachou co papel subalterno que cumprían estas nacións, polo que a medida que se foi consolidando agudizou a precariedade laboral e a desigualdade social. Este é o caso de países como Chile, Colombia, e Perú nos que danse fortes mobilizacións populares que colocan en entredito tanto os governos como o propio sistema.
Sen dúbida entre todos eles Chile é o exemplo máis paradigmático, xa que durante décadas presentouse como referente do éxito das políticas neoliberais, polo crecemento da súa economía e a creación de emprego, avalando (segundo a visión do capital) a privatización de servizos públicos esenciais, como o ensino e as pensións. Todo isto estoupou polos aires no ano 2019, cando os estudantes botáronse á rúa pedindo un ensino gratuíto, dado que as familias estaban hipotecadas polos custes da súa formación, á que Piñera respondeu con medidas policiais. Unha represión que deu máis azos á protesta social que se consolidou, e obrigou ao Governo a aceptar a elección dunha Convención que redactase unha nova Constitución. Unha Convención onde as forzas de esquerda e progresista obtiveron unha maioría absoluta, e os herdeiros do pinochetismo non foron capaces de obter 1/3 dos deputados/as para bloquear as reformas.
Un proceso cunha tendencia semellante, aínda que teña unha orixe e dinámica distinta, é o que se está a desenvolver en Colombia. Un país militarizado no que a guerra contra a guerrilla xustificou todo tipo de represalias, como a eliminación física da oposición e os falsos positivos, e ignorar dereitos democráticos elementais. Nesta ocasión a muxica que fixo estoupar o polvorín, o pasado 28 de abril, foi unha reforma fiscal que esmagaba aos sectores populares. A contestación do Governo foi reprimir as manifestacións e folgas ques e sucederon con apoio da clase traballadora, povos indíxenas, asociacións pupulares, movemento estudantil (a mocidade ten moito protagonismo). Resultado: unhas 60 persoas mortas, case todas pola acción policial, e 470 desaparecidas.
A resposta popular ten tal forza que en moitas cidades asemellase a unha revolta social. Razón pola que o Presidente Iván Duque viuse obrigado a negociar cunha representación das forzas mobilizadas. Outro dato significativo é que o apoio co que conta o Presidente segundo as enquisas é só do 18%, mentres que crece o respaldo a figuras da oposición como Gustavo Petro. Un cambio en Colombia implicaría un golpe moi forte ás políticas de Washington no continente, sumándose aos triunfos antiimperialistas en México, Arxentina e Bolivia. Ademais, non se pode obviar, que a finais desta semana hai eleccións en Perú e que Pedro Castillo parte como favorito, aínda que a distancia coa dereita é pequena. Ademais Keiko Fujimori conta co respaldo do poder económico e mediático. En resumo. A pandemia acelerou procesos, agudizou as contradicións da globalización neoliberal, e non podemos esquecer que os grandes cambios sempre estouparon na periferia.
